Een gemeentehuis gemaakt van hout

De gemeente Krimpenerwaard betrekt begin volgend jaar een nieuw energieneutraal, circulair en biobased gemeentehuis. Misschien wel het duurzaamste gemeentehuis van Nederland. Hoe vertaal je die grote ambities naar de praktijk?

Hout

Over het droge voorjaar van 2025 wordt op één plek zeker niet geklaagd: de bouwplaats van het nieuwe, circulaire gemeentehuis van de Krimpenerwaard in Bergambacht. De bouw van het bijna geheel uit hout opgetrokken gebouw startte in maart. Het gebrek aan regen heeft er volgens projectleider Reg Bilardie van de gemeente zeker aan bijgedragen dat het werk goed opschiet.

Lego

Het skelet van het gebouw, bestaande uit enorme kolommen en liggers van vurenhout, is bijna af. In een groot deel van het uit drie delen bestaande gebouw liggen al vloeren en worden ramen en klimaat­installaties aangebracht. In het meest westelijke deel van het gebouw tilt een kraan de laatste houten elementen, die alleen nog op de juiste plek gelegd en vast­gemaakt moeten worden. ‘Het is echt montagebouw en gaat in no-time omhoog,’ zegt Bilardie. ‘Eigenlijk is het Lego voor professionals.’

Zorgvuldig

In de nieuwe raadszaal moeten de vloeren nog worden gelegd en vloerbedekking, tapijt, armaturen, meubelen en zelfs de grote ramen nog worden aangebracht, maar toch is al goed te zien hoe de Krimpenerwaardse politiek straks vergadert. De houten kolommen en balken worden niet weggewerkt achter plafondplaten en zijn straks een blikvanger tijdens raadsvergaderingen. ‘Alles is zichtwerk in dit gebouw’, zegt Mark van der Vliet, senior projectmanager van advies- en bouwmanagement Hevo, en al vroeg betrokken bij het project. ‘Daarom vraagt het ook zorgvuldig werken van de aannemer. Bijna alles wat je nu ziet blijft ook zichtbaar als het af is.’

Fusie

Bij de fusie in 2015 van de gemeenten Vlist, Ouderkerk, Nederlek, Bergambacht en Schoonhoven tot Krimpenerwaard was het plan oorspronkelijk om de vier voormalige gemeentehuizen, verspreid over de grote oppervlakte van de gemeente, in stand te houden. Maar voor de toekomst zou dat erg duur zijn. De gemeente moest de vier kantoren aanpassen aan nieuwe duurzaamheidseisen. Ook de exploitatie- en energiekosten bleken steeds hoger te worden. Bovendien was het voor de inmiddels 550 ambtenaren onpraktisch om over verschillende plaatsen verspreid te werken. Nu zou je alle gemeentelijke diensten kunnen aanbieden op één plek. Om al die redenen werd het bouwen van een nieuw gebouw als het meest toekomst­bestendige scenario aangenomen.

Demontabel

En als het dan toch een nieuw gebouw moet komen, maak het dan meteen zo duurzaam mogelijk, vond de gemeente­politiek. Zo werd gekozen voor een ontwerp dat hoog scoort op alle duurzaamheidseisen en voor een groot deel bestaat uit natuurlijke materialen en circulair is. Een deel van de materialen in het gebouw is hergebruikt en het gebouw is demontabel. Bilardie: ‘Het moet echt een voorbeeld worden van hoe je energieneutraal en circulair kunt bouwen in onze gemeente.’

Strenge eisen

Het milieuvriendelijke ontwerp had ook een praktische reden: de provincie stelde strenge eisen aan de bouw buiten de dorpskern van Bergambacht. Door ook de gronden achter het gemeentehuis in te richten als natuurgebied krijgt het gebied de volgens de provincie gewenste kwaliteitsverbetering. Het circulaire en groene gebouw maakte het makkelijker om de handen ervoor op elkaar te krijgen.

Tegenvallers

Maar tegenvallers waren er ook. In eerste instantie bleek het door de raad in maart 2023 beschikbaar gestelde budget van 32,5 miljoen euro te laag. Vooral door de sterk gestegen kosten van hout steeg de prijs door naar 34 miljoen. Bovendien is de bouw van dit soort vernieuwende ontwerpen en het gebruik van circulaire materialen minder gangbaar. ‘De markt is nog niet heel breed’, zegt Van der Vliet. ‘Er zijn maar weinig partijen die de juiste kennis in huis hebben. Datzelfde geldt voor materialen: er zijn minder leveranciers dan bij de traditionele bouw.’

Uitdagen

Volgens Bilardie heeft het ontwerpteam van adviseurs, architecten en gemeenten het ambitieniveau kunnen vasthouden. ‘We wilden elkaar blijven uitdagen: wat kunnen we nog meer doen binnen de eisen die zijn gesteld. De lat als het ware elke fase een beetje hoger leggen.’

Te kostbaar

Maar dat betekent niet dat er geen compromissen zijn gesloten in het ontwerpproces, vult Van der Vliet aan. ‘Zo liggen er heel vernieuwende houten kanaalplaatvloeren in het gebouw. Maar die hebben ook een nadeel: hout heeft minder massa dan bijvoorbeeld beton, waardoor het moeilijker is om de geluidwering tussen de verdiepingen op het gewenste niveau te krijgen. We hebben in eerste instantie geprobeerd de massa te verhogen met ballast en dikke houten platen. Dat bleek te kostbaar. Uiteindelijk hebben we besloten om een gipsgebonden gietvloer toe te passen.’ Een ander compromis: een ondergronds warmte-koudesysteem kon niet worden aangelegd omdat het gebouw in een grondwaterbeschermingsgebied ligt. ‘Dus nu wordt de verwarming en koeling met traditionele warmtepompen geregeld.’

Liftschaft

Wat je met een vernieuwend bouwproject ook tegenkomt: de regelgeving en certificering is nog niet geheel ingericht op hout. Van der Vliet: ‘Beton is nog altijd de norm in de bouw. Dat merkten we bijvoorbeeld bij de lift. We hebben een liftschacht van hout, maar er is nog geen brandveiligheid certificaat voor liften in houten liftschachten. Daarom hebben we ervoor gekozen om op de tweede verdieping alsnog de liftschacht in beton te maken.’

Nul-op-de-meter

Hij wil wel benadrukken dat de gekozen compromissen in de bouw niets afdoen aan het bijzonder circulaire karakter van het nieuwe gemeentehuis. ‘Er is nog steeds sprake van een heel duurzaam en circulair gebouw. Denk bijvoorbeeld aan nul-op-de-meter, het hergebruik van de bakstenen in de gevel, een grijswater systeem, bio-based isolatiematerialen en het hergebruik van hout en staal.’

Ingetogen

Bilardie is blij dat de steun binnen de gemeentelijke organisatie en de gemeentelijke politiek altijd groot is gebleven. ‘Er was bij de start een raadsmeerderheid. En uiteindelijk was de gemeenteraad ook duidelijk: de ambities moeten overeind blijven, maar het moet ook binnen de financiële bandbreedte. Wat ook meespeelt is dat we de juiste mensen zijn ingehuurd voor kennis en advies, zoals architecten en adviseurs die de visie van de gemeente begrijpen en daarop kunnen inspelen.’ En de ingetogen uitstraling van het gebouw aan de voorzijde past volgens Bilardie goed bij het karakter van de Krimpenerwaard.

Lees het hele verhaal over nieuwe gemeentehuis van Krimpenerwaard deze week in BB11 (inlog).