Effect herijking gemeentefonds in september helder

Uiterlijk in september komt er duidelijkheid over de nieuwe verdeling van het gemeentefonds per 2022. Volgens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) zijn dan de effecten van de herijking bekend.

Eind februari besloten de beheerders van het gemeentefonds, de minister van Binnenlandse Zaken en Financiën, de invoering van het gemeentefonds-nieuwe-stijl met een jaar uit te stellen tot 2022. Reden daarvoor was dat met name het verdeelmodel dat is ontwikkeld voor de klassieke taken en inkomsten – alles behalve het sociaal domein – onvoldoende werd bevonden. Het zou leiden tot een verdeling, waarbij heel veel rijksgeld van klein naar groot, van oost naar west en van het platteland naar de steden zou gaan.

Actualiseren
Op aandringen van Binnenlandse Zaken werden daarom vervolgonderzoeken ingesteld, die moesten leiden tot ‘een verdeelmodel dat wel gekwalificeerd kan worden als een verbetering ten opzichte van het bestaande verdeelmodel.’

Begin augustus zijn die onderzoeken gereed. Dan moet ook duidelijk zijn of er bij het klassieke model substantiële verbeteringen zijn bereikt. Als dat zo is moeten de modellen klassiek en sociaal domein nog worden samengevoegd en geactualiseerd naar de stand 2021. Gemeenten weten dan in september wat het effect is van het nieuwe verdeelmodel.

Meerjarenraming
Aansluitend worden de VNG en de Raad voor Openbaar Bestuur om advies gevraagd. Gemeenten zullen volgens de VNG ‘intensief’ bij de advisering betrokken via regionale ledenbijeenkomsten dan wel via online bijeenkomsten.

Veel gemeenten zijn met de vraag bezig hoe zij in hun meerjarenramingen alvast rekening kunnen houden met de financiële gevolgen van de herijking, en vragen de VNG daarin te adviseren. ‘Op dit moment zijn de uitkomsten van de herijking onbekend. De VNG kan hier niet op vooruit lopen en kan gemeenten dus ook geen aanbeveling doen welk effect de herijking zal gaan hebben voor individuele gemeenten’, aldus de VNG in ledenbrief aan de gemeenten.

Financiële pijn
Duidelijk is wel dat een herziening van de verdeling van het gemeentefonds er toe zal leiden dat sommige gemeenten er financieel op vooruit zullen gaan, terwijl andere gemeenten nadeel zullen ondervinden. Het VNG-bestuur heeft in februari de beheerders van het gemeentefonds laten weten dat er pas sprake kan zijn van herverdeling van middelen als dat gepaard gaat met een oplossing van de totale financiële pijn van gemeenten, de koek moet groter. ‘Deze randvoorwaarde is de afgelopen maanden nog urgenter geworden. Naast de tekorten in het sociaal domein en de voorgenomen herverdeling heeft de coronacrisis de financiële mogelijkheden van gemeenten verder verslechterd’, aldus de VNG.