Advies: meer rijksgeld naar BES-eilanden voor infrastructuur

Op Bonaire, Sint Eustatius en Saba zijn flinke investeringen nodig voor onderhoud en vervanging van de fysieke infrastructuur. Volgens een advies van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) kan dat het best door een investeringsfonds op te zetten en de Caribische eilanden geld te laten lenen bij het rijk.

Achterstallig onderhoud

Het is niet best gesteld met de infrastructuur op de drie eilanden. Veel, zo niet alle infrastructurele voorzieningen in Caribisch Nederland zijn tot stand gebracht met behulp van incidentele bijzondere uitkeringen, zonder dat daarbij middelen beschikbaar zijn gesteld voor onderhoud en vervanging. Met name dat heeft volgens de ROB geleid tot achterstallig onderhoud. Een groot deel van de huidige infrastructuur op de eilanden is op dit moment al voorbij de afschrijvingstermijn en verkeert in slechte staat. De komende jaren is daarom een acute inhaalslag nodig om infrastructuur te vervangen en om extra infrastructuur aan te leggen. De geraamde investeringskosten zijn het hoogst in de jaren 2025-2030.

Toevoegen middelen

Omdat het bekostigen ervan niet eenvoudig is, heeft de adviesraad uitgezocht wat er nodig is om tot goede afspraken te komen wat betreft die financiering. Op verzoek van haar voorganger op de portefeuille Koninkrijkszaken (Szabó) adviseert de ROB demissionair minister Uitermark van Binnenlandse Zaken in een brief de bijdrage aan de drie bijzondere gemeenten te verhogen voor onderhoud van en investeringen in de voorzieningen die onder de decentrale verantwoordelijkheid van de openbare lichamen vallen. ‘Voor een structurele borging van het onderhoud en de toekomstige vervanging van deze infrastructurele investeringen moeten ook de middelen voor die taken aan de vrije uitkering worden toegevoegd’, aldus de Raad.

Decentraal schaalniveau

Duidelijk moet ook worden voor welke voorzieningen Caribisch Nederland op dezelfde wijze verantwoordelijk is als de Europese decentrale overheden in Nederland. Om die reden moet er een onderscheid komen in de infrastructurele voorzieningen waarvoor de decentrale overheden op de eilanden – net als in Europees Nederland – verantwoordelijk zijn en waarvoor de openbare lichamen in principe zelfstandig financiële verantwoordelijkheid zouden moeten kunnen dragen en zaken die het decentrale schaalniveau te boven gaan.

Wegen en gebouwen

Bij basisvoorzieningen gaat het om voorzieningen die globaal in alle gemeenten en of provincies aanwezig zijn, zoals afvalverwerking, afvalwater, cultureel erfgoed, gebouwen, recreatie, waterbeheer en wegen. Voorzieningen als drinkwater, energie, landbouw, luchthavens, telecom en zeehavens beschouwt de ROB als bijzondere voorzieningen die niet standaard tot de verantwoordelijkheid van Europees Nederlandse decentrale overheden behoren en het schaalniveau van de gemeente overstijgen. Deze laatste vergen volgens de ROB ‘logischerwijs een grotere betrokkenheid van het rijk.’ De bekostiging van die bovenlokale investeringen in de infrastructuur – inclusief beheer en onderhoud – kan het best via een bijzondere uitkering worden verstrekt.

Strikte voorwaarden

De ROB pleit voor een gezamenlijk door de openbare lichamen en het rijk te beheren fonds van waaruit toekomstige investeringen kunnen worden bekostigd. De openbare lichamen zouden daarbij ‘onder strikte voorwaarden’ de mogelijkheid moeten krijgen leningen aan te gaan bij het rijk. Voorwaarde voor het kunnen aangaan van leningen is onder andere dat de openbare lichamen hun financieel beheer goed op orde hebben. Het ministerie van Binnenlandse Zaken zou als formele toezichthouder die toestemming voor het aangaan van leningen moeten geven.

Onrendabele top

Volgens de Raad voor het Openbaar Bestuur is het in principe zo dat nutsvoorzieningen uit tarieven dienen te worden bekostigd. Maar dat zou wel eens kunnen leiden tot onredelijke tarieven voor de inwoners van Caribisch Nederland. Wat dat betreft is het volgens de adviesraad voorstelbaar dat de onrendabele top wordt afgedekt door een rijksbijdrage.