Tijd voor quota voor moeders in de politiek?

Bij de bekendmaking van de conceptlijst van D66 viel op dat Ilana Rooderkerk en Hanneke van der Werf, allebei huidige Kamerleden met jonge kinderen, laag op de lijst werden geplaatst. Rooderkerk schreef deze week op LinkedIn uitgebreid over de rol die haar kinderen spelen in haar motivatie om politiek actief te zijn. Maar ze quootte ook een vervelende tweet die ze kreeg: ‘Ze moet er zijn om het volk te vertegenwoordigen en dat gaat niet als je moet bevallen, herstellen en voor een baby moet zorgen.’ Deze toetsenbordridder had waarschijnlijk nog niet door dat dat allemaal kan, baby’s en politiek, en ook allang gebeurt. Hoewel…

Het zet eens te meer de spotlight op hoe de politiek omgaat met moeders. Vrouwen, en zeker ook moeders, in de politiek krijgen te maken met onuitgesproken verwachtingen en onzichtbare barrières die hun carrières beperken. Laat er nu net heel interessant nieuw onderzoek zijn verschenen over de invloed van de ‘mentale last’ op interesse in de politiek. De mentale last verwijst naar het voortdurende plannen, organiseren en zorgen voor alles wat een huishouden en gezin nodig heeft: van schoolactiviteiten en doktersafspraken tot boodschappen en sociale verplichtingen. Het gaat hierbij niet per se om fysieke taken zoals, zeg, het doen van de afwas of de was, maar de constante cognitieve en organisatorische inspanning die nauwelijks pauze kent.

Dit onderzoek is daarmee een echte toevoeging aan het veld van politicologisch onderzoek naar vrouwen in de politiek, gegeven dat eerder werk vooral keek naar de tijd die werd besteed aan huishoudelijke taken, zo deed ik het zelf in het verleden ook, en hoe dat het besteden van tijd aan de politiek in de weg zit. Het in acht nemen van de mentale last gaat veel verder. Het is een constante druk om alles draaiende te houden, wat nog meer energie en focus kost die anders naar politieke betrokkenheid zou kunnen gaan.

Het onderzoek laat zien dat de mentale last grotendeels bij vrouwen ligt en dat het hebben van veel mentale last leidt tot minder interesse in de politiek. Bij zowel mannen als vrouwen. Maar gegeven dat vrouwen aangeven veel meer mentale last te hebben, is het effect bij hen het sterkst. Je hebt simpelweg de energie en ruimte niet meer voor de politiek. Dit sluit aan bij eerder onderzoek, waarbij we zien dat mannen na de geboorte van hun kind niet minder geïnteresseerd zijn in de politiek, maar vrouwen wel, iets wat zelfs al tijdens de zwangerschap begint.

Op de lange termijn is dat zorgelijk. Want hoe krijgen we dan in vredesnaam meer moeders in de politiek? Dat zou namelijk wel nuttig zijn. Het ouderschap biedt ontegenzeggelijk vaardigheden en ervaringen die politiek relevant zijn. Wie coördineert, organiseert en problemen oplost in het dagelijks leven, ontwikkelt planning-, communicatie- en netwerkvaardigheden die in de politiek van waarde zijn. Voor politici met kinderen zijn de huidige problemen ook zichtbaar in de realiteit van alledag: het gebrek aan en de slechte kwaliteit van speeltuinen (mijn eigen stokpaardje) en structurele kinderopvangproblemen zijn voorbeelden van maatschappelijke knelpunten die ouders aan den lijve ervaren.

De combinatie van politiek en mentale last maakt duidelijk dat moeders op hun weg naar de politiek extra uitdagingen ervaren. Eenmaal in de politiek, botsen de politieke verwachtingen van constante zichtbaarheid en beschikbaarheid met de verantwoordelijkheden van het ouderschap. Als dit structureel het geval is, lijkt het me logisch eens na te denken over of quota voor moeders nodig zijn om hun participatie in de politiek te waarborgen. Dit onderzoek naar de mentale last laat zien dat het probleem in ieder geval heel diepgeworteld is.