Sterke verhalen met slappe cijfers

Manipuleren met statistiek citaat uit het boek

Volgens de schrijvers gaat het op drie fronten fout. Bij de bron gaat het fout door incompetentie, slordigheid, gemakzucht, pure dommigheid en commerciële belangen. Bij media gaat het om het zonder controle overnemen van cijfermatig onderzoek, danwel het ondeskundig verhaspelen tot aangedikte krantenberichten. En bij de nieuwsconsument gaat het vaak om cijfer blindheid, de acceptatie van eigen ongecijferdheid, en de doorslaggevenheid van gerenommeerdheid van de bron.

Oorzaken liggen in slordige dataverzameling, de mogelijkheden die de statistiek biedt tot het masseren van data tot er uitkomt wat de onderzoeker wenst, en het selectief presenteren van uitkomsten. Een citaat in het boek spreekt boekdelen. “Statistics are like a bikini. What they reveal is suggestive, but what they conceal vital”. Het boek bevat leuke voorbeelden van schijnverbanden, het manipuleren van meetschalen, het optellen van appels en peren door onderzoekers en het tegelijkertijd blindvaren op zulke cijfers door consumenten.

Het gevaar van het onderkennen hiervan is dat mensen hun geloof in statistisch onderzoek verliezen en zich geheel op hun intuïtie gaan verlaten. Dat is niet waar de auteurs op uit zijn. Zij pleiten voor zorgvuldigheid en een kritische houding bij producenten, intermediairs en ontvangers van cijfermatige uitkomsten. Het boek kon niet tijdiger verschijnen met de veelheid aan discutabele onderzoeksuitkomsten waarover de media berichten.

Het is aan te bevelen aan de lezers van Binnenlands Bestuur. Ook u dient zich als consument van cijfermatige informatie eens achter de oren te krabben of u niet al te eenvoudig aanneemt dat als iets onderzocht is en iemand met cijfermateriaal komt, het dan waar is. Dit boek geeft – op een zeer inleidende wijze – een basisinzicht in hoe misleidend cijfers kunnen zijn en vaak daadwerkelijk zijn.

Citaat uit het boek: ‘Het belangrijkste medicijn tegen spookcijfers is gezonde scepsis, een kritische geest en gezond verstand’

Spookcijfers: over misleidende cijfers en hoe je ze herkent, Tom Nierop & Nart Wielaard; Uitgever Business Contact Amsterdam, 2019; 176 pagina’s; 21,99 euro