VNG wil dat volgend kabinet gemeenten voor vol aanziet
De VNG heeft haar inzet bij de kabinetsformatie geformuleerd: geen verdere bezuinigingen en een behandeling als gelijkwaardige partner.
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft haar inzet bij de kabinetsformatie geformuleerd: geen verdere bezuinigingen en een behandeling als gelijkwaardige partner. De Belgische evenknieën van de gemeentekoepel blijken van hun volgende federale regering min of meer hetzelfde te verlangen.
In een notitie zet gemeentekoepel VNG de kaders voor haar inzet in de aankomende kabinetsformatie op een rij. Respect voor elkaars positie en verantwoordelijkheden staat daarbij op één: door de keuzes van het vorige kabinet is de samenwerking volgens de VNG verlamd geraakt en het onderling vertrouwen geschaad. Voormalig voorzitter Jan van Zanen sprak bij aanvang van Rutte IV destijds smalend van een ‘valse start.’
Behalve onderling vertrouwen en respect is vooral een goede financiële uitgangspositie belangrijk, zo vinden de gemeenten. Een dringend advies is om de opschalingskorting af te schaffen. Terugdraaien van die korting verkleint het gat voor gemeenten in 2026 met 675 miljoen euro. Ook een andere dreigende korting van ruim 2 miljard euro moet van tafel: de bezuiniging die samenhangt met een nieuwe manier van bekostigen van gemeenten.
‘Er ligt nu een systematiek voor waarover door de Tweede Kamer nooit inhoudelijk is gedebatteerd en waarmee gemeenten en provincies niet akkoord zijn gegaan. Hoewel deze systematiek stabieler is, schiet ze tekort om de groei van de uitgaven voor zorgkosten van gemeenten en beheer en onderhoud van infrastructuur, OV en natuurbeheer van provincies op te vangen’, aldus de VNG. Vanwege het voorziene financiële gat in 2026 en daarna kunnen gemeenten bijvoorbeeld geen vast personeel aannemen voor structurele taken.
Dus dreigen noodgedwongen bezuinigingen op woningbouw, zorg, beheer en onderhoud en andere belangrijke zaken. Gemeenten willen ook minder specifieke uitkeringen. Dat beperkt de beleidsvrijheid van gemeenten en geeft bovendien veel administratieve lasten. Een nieuw kabinet wordt opgeroepen in de plaats daarvan meer geld te laten vloeien in de algemene uitkering: het vrij besteedbare gemeentefonds.
Volwaardige beleidspartner
De drie verenigingen van Belgische steden en gemeenten – Brulocalis (de stad en gemeenten van Brussel), de Union des Villes et Communes Wallonnes (UVCW) en de Vereniging van de Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) – hebben met het oog op de verkiezingen in 2024 en het daaropvolgende federale regeerakkoord vorige week een soortgelijk wensenpakket opgesteld in de vorm van een memorandum.
‘De gemeenten staan het dichtst bij de burger en zijn de plaats bij uitstek waar de democratie individueel en collectief voelbaar is. Hun essentiële rol moet erkend worden, hun autonomie en de beginselen van subsidiariteit en budgetneutraliteit moeten gerespecteerd worden en de middelen die hen worden toegekend, moeten in verhouding staan tot de verantwoordelijkheden die ze dragen’, zegt Wim Dries, voorzitter van de VVSG.
De 581 Belgische steden en gemeenten benadrukken in het memorandum dat de volgende federale regering de lokale democratie moet versterken. ‘Dat kan ze door het subsidiariteitsbeginsel en de lokale autonomie te respecteren, de steden en gemeenten als volwaardige beleidspartner te behandelen en te zorgen voor voldoende instrumenten en financiële middelen’, zegt Olivier Deleuze, voorzitter van Brulocalis.
Mankracht
De verenigingen van steden en gemeenten vragen om structureel overleg met de lokale besturen over beleid en hervormingen. ‘Alle bestuursniveaus zijn gelijk, daarom stellen de gemeenten dat er meer overleg moet komen met het lokale bestuursniveau’, zegt Deleuze. ‘Er moeten efficiënte overlegmechanismen komen en de plannen moet in een co-creatiedynamiek op gang komen. Dat geldt in het bijzonder wanneer hervormingen en beleidsmaatregelen een impact hebben op de gemeentelijke organisatie en de middelen. Zo moeten de lokale besturen – via hun koepelorganisaties – als werkgever mee aan tafel kunnen schuiven bij sociale onderhandelingen, denk bijvoorbeeld aan onderhandelingen over het statuut van de politie.’
Bij elke beslissing moet men eerst de kosten voor de lokale besturen in kaart brengen.
Wim Dries
De garantie dat de lokale besturen de nodige financiële middelen en mankracht krijgen om hun taken en verantwoordelijkheden te kunnen opnemen, houdt een aantal eisen in. ‘De beslissingen van de federale overheid moeten financieel neutraal zijn’, zegt VVSG-voorzitter Wim Dries. ‘Bij elke beslissing en elke hervorming moet men eerst de kosten voor de lokale besturen duidelijk in kaart brengen. Indien nodig zorgt men voor een volledige en dynamische compensatie. Bovendien eisen we ook dat de federale overheid alle hervormingen betaalt waartoe ze tot nu toe heeft beslist.’
Fiscale neutraliteit
De steden en gemeenten vragen ook een fiscale neutraliteit. ‘Bij iedere fiscale hervorming moet men vermijden dat de lokale besturen inkomsten mislopen’, zegt Dries. ‘Lokale besturen zijn grondwettelijk gezien fiscaal autonoom. Iedere fiscale hervorming die raakt aan de berekeningsbasis van de aanvullende belasting van de lokale besturen, moet zo uitgetekend worden dat eventuele negatieve gevolgen geneutraliseerd worden of dat alle eventuele gevolgen dynamisch gecompenseerd worden.’
De federale overheid moet zorgen voor voldoende middelen binnen een zogeheten dynamisch kader. ‘Dan denken we niet alleen aan financiële middelen, maar ook aan de nodige softwarepakketten, het nodige personeel, opleiding…’, zegt Dries. ‘Dat moet in verhouding staan met de uitdagingen en behoeften. Daarbij mag men de inflatie niet over het hoofd zien. Zo moet er een ambitieuze en transparante herfinanciering komen van de lokale politie.’
De steden en gemeenten willen dat de verdeelsleutel tussen de Belgische gemeenten (bekend als de “KUL-norm”) wordt herbekeken omdat de politie er meer taken bijkrijgt. ‘De verplichting van de federale overheid om ervoor te zorgen dat de lokale besturen niet méér betalen voor de hulpdiensten dan vroeger, moet effectief uitgevoerd worden’, zegt Dries. ‘Dat houdt ook in dat de inkomsten uit dotaties (politie - brandweer) geïndexeerd blijven en dat men die met één procent optrekt. De pensioenen van het lokale overheidspersoneel moeten betaalbaar blijven. De federale overheid moet instaan voor een regelgevend en financieel kader.’
Ontmoedigd
De steden en gemeenten verlangen dat de federale overheid ook werk maakt van administratieve vereenvoudiging en hen daarbij als klanten beschouwt waarmee ze in gesprek gaat om de dienstverlening te verbeteren en te vergemakkelijken, ook voor de burger. ‘Volgens de UVCW-enquête over de ‘blues des élus’ [de blues van de verkozenen/red] in mei dit jaar, stonden de relevantie en de omslachtigheid van de administratieve procedures bovenaan de zaken waarop de centrale bestuursniveaus het meest moeten inzetten’, aldus Maxime Daye, voorzitter van de UVCW.
De steden en gemeenten vragen om krachtige maatregelen om de rol en de functie van de gemeenteraadsleden op te waarderen en eenvoudiger te maken. ‘Lokale verkozenen worden gedurende hun mandaat ook blootgesteld aan bedreigingen en aanvallen en de sociale media dragen hier nog eens extra aan bij. Dat zorgt er uiteindelijk voor dat mensen ontmoedigd raken’, aldus Daye.
Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van het mediafonds van de Europese Unie.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.