Praktisch alle onderwerpen die sinds december 2008 in mijn columns voor Binnenlands Bestuur de revue passeerden, zullen vermoedelijk een rol gaan spelen tijdens de komende kabinetsformatie. Na ongemeen spannende verkiezingen – zo spannend heb ik ze in mijn hele carrière nog nooit meegemaakt – zal de formateur van een nieuw kabinet voor de taak staan de partijen tot een coalitieakkoord te brengen waarmee Nederland door de crisisjaren kan worden geloodst.
Verandering
De veiligheid, het klimaat, de mobiliteit. Luchtkwaliteit, duurzaamheid. Het broze draagvlak voor moeilijke beslissingen. De gekozen…
De uitslag van de verkiezingen, wat die ook moge zijn, lijkt te duiden op een ingewikkelde formatie. Om de zaken niet moeilijker te maken dan ze toch al zijn, doe ik hierbij de formateur(s) een suggestie. Wat mij betreft gaat de formatie nu eens anders dan we gewend zijn. En wel zo: de politieke partijen die serieus van plan zijn een coalitie te vormen, zouden een kort regeringsprogramma moeten maken, op niet meer dan ‘n paar A4’tjes. Vervolgens moeten de partijen bekwame ministers zoeken bij de verschillende dossiers. Die ministers krijgen vervolgens de taak om het voorgestelde beleid verder uit te werken.
Zo vermijden we een (veel te) gedetailleerd regeerakkoord waarin van alles wordt dichtgetimmerd, met alle gevolgen van dien tijdens de kabinetsperiode. De voorgestelde werkwijze levert tijdens de formatie veel tijdwinst op, iets wat zeker nu van groot belang is. Het zou mooi zijn om op deze manier al vóór 1 juli – of vooruit, ik ben soepel: vóór 1 augustus – een nieuwe regering te hebben. (Komen de Nederlanders terug van vakantie, is er opeens een nieuw kabinet!) En, nog belangrijker: door deze aanpak zijn de ministers als het ware de persoonlijk eigenaar van het regeerakkoord; het is hún geestelijk eigendom, niet van de kamerfracties van hun politieke partijen. Tot nu toe spelen de kamerfracties een te grote rol.
Tijdens de verkiezingsdebatten lijkt het intussen alleen nog over geld en koopkrachtplaatjes te gaan. Het klimaat, feitelijk dé uitdaging van deze eeuw, is – of lijkt – helemaal van de politieke agenda af. De biodiversiteit in Nederland gaat hollend achteruit, de klimaatcrisis komt dag na dag dichterbij, het zeewater stijgt, en onze lijsttrekkers bekvechten met elkaar over de hypotheekrenteaftrek en de zorgtoeslag. Al het andere lijkt opeens niet meer belangrijk. Ik begrijp de politieke dynamiek, en het is ook waar dat duurzaamheid ook ergens van moet worden betaald. Maar dat bijna niemand in de debatten dit onderwerp ook maar noemt, is ronduit jammer. Temeer omdat de economie gezond maken goed kan samen gaan met aanpak van het klimaatprobleem. Als de economische crisis voorbij is, is dat probleem ook weer dichterbij gekomen.
Deze column zit erop. Ik dank alle lezers voor hun belangstelling de afgelopen anderhalf jaar. Iedereen die werkzaam is in het binnenlands bestuur, zal spannende tijden tegemoet gaan. De tijd is rijp, rijper dan ooit, voor ingrijpende veranderingen van het Nederlandse staatsbestel. Het regent voorstellen: bestuurlijke herindeling, fusie tussen gemeenten, fusie tussen provincies, opheffing van waterschappen, een gekozen burgemeester. Meer dan ooit heb ik het gevoel dat we dichtbij een doorbraak zijn. Ik ben nieuwsgierig hoe het verder gaat. Blijft het bij praten, of gaan we écht veranderen?
Ed Nijpels
Voorzitter NLingenieurs, branchevereniging van advies-, management- en ingenieursbureaus
