Sjaak afhaak: wel gekozen, niet in de raad

Net gekozen raadsleden die meteen na de gemeenteraadsverkiezingen afzien van hun zetel. Hun redenen zijn divers. Vaak zijn het lijstduwers, die nooit de raad in wilden. Sommige mensen zijn geschrokken van hun verkiezing. Of te druk.

Lijst schept verplichtingen

‘Teleurstellend als mensen afhaken’, zegt bestuurskundige John Bijl van het Periklesinstituut dat gemeenteraden begeleidt en politici, fracties en wethouders coacht. ‘Je staat op een kandidatenlijst om in de gemeenteraad te gaan, niet voor iets anders. Zeker als mensen een voorkeurstem op je uitbrengen is dat niet niks. Mensen vertrouwen je, en zien graag dat je namens hen opereert. Dat schept verplichtingen.’

Would be-wethouders 

Vuistregel moet volgens Bijl blijven: wil je niet in de raad, ga dan niet op een lijst staan. Vooral lijstduwers en mensen die alleen wethouder willen worden, irriteren de bestuurskundige. Hij vindt het schandelijk dat kieslijsten bovenaan bevolkt worden door brutale would be-wethouders die nooit het plan hebben om in de gemeenteraad te komen. En lijstduwers, waarom vullen die hun steun aan een partij niet op een andere manier in ‘in plaats van de kieslijst te misbruiken’?

Legitieme redenen
Van lijstduwers komen we niet snel af, daarom rust op hen de verplichting écht duidelijk te zijn over hun rol. ‘Als je de kiezer werkelijk vooraf op de hoogte stelt, ben ik daar vergeeflijk in’, zegt Bijl. Voor één categorie afhakers kan hij wel waardering opbrengen: mensen die opstappen na een groot verkiezingsverlies, zoals de PvdA-fractie in Apeldoorn en de Rotterdamse SP-fractievoorzitter Leo de Kleijn. ‘Dat is een legitieme reden. Soms moeten mensen sneuvelen om een nieuwe lijn te kunnen inzetten.’

Meer werk

Een greep uit inmiddels afgehaakte raadsleden. In Eindhoven besluit het verse gemeenteraadslid Lydia van Oostbrugge (21) haar zetel niet in te nemen. Zij kreeg 340 voorkeurstemmen en stond op de vierde plaats. In de vorige raadsperiode was Van Oostbrugge raadslid en vicefractievoorzitter. Bij de afgelopen verkiezingen verloor de SP in Eindhoven één zetel (van vijf naar vier). Omdat er daardoor meer werk op de SP-fractie af komt, trekt Van Oostbrugge zich terug: ‘Door mijn werk, studie en gezondheid lukt het me niet in het tempo mee te gaan.’

Algemeen gebruik
In Rotterdam, Dronten en Almere vallen eveneens met voorkeurstemmen gekozen SP’ers af. Niet erg, volgens SP-lijsttrekker Hans Everhard in Almere. Hij stelt dat het toch algemeen gebruik bij de SP is om de volgorde van de kandidatenlijst te respecteren, ook ‘al schuurt dat een beetje met wat de kiezer wil’.

Lijstduwers staan vooral vanwege hun marketingwaarde onderaan verkiezingslijsten.  Kamerleden Sharon Dijksma (PvdA) en Pieter Omzigt (CDA) uit Enschede en ex-minister Melanie Schultz in Leiden staan als bekende lijstduwers hun net gescoorde zetel meteen af. 

Groot verlies

Beide gekozen PvdA-raadsleden in Apeldoorn nemen hun raadszetel niet in. Wethouder Johan Kruithof en fractievoorzitter Margo Jonkman besluiten niet in de raad terug te keren. Reden: het grote verlies van de PvdA in Apeldoorn (van vier naar twee zetels). Kruithof en Jonkman voelen zich verantwoordelijk voor het verlies en hopen dat jonge en nieuwe raadsleden de kar beter kunnen trekken.

Verse doorstart

In Rotterdam verlaat SP-fractievoorzitter Leo de Kleijn om dezelfde reden de gemeenteraad, waarvan hij twaalf jaar lid was. Bij de verkiezingen van 21 maart verloor de SP drie van haar vijf zetels. De Kleijn wil plaatsmaken, zodat de nieuwe tweemansfractie een verse doorstart kan maken. ‘Ik reken me het verlies van de SP aan’, schrijft hij aan burgemeester Aboutaleb.

Innerlijke mijmeringen
In Den Haag weet PVV-lijstduwer en ‘mediapersoonlijkheid’ Henk Bres landelijk de aandacht te trekken met zijn innerlijke mijmeringen over het raadslidmaatschap. ‘Ik vind dat als ik genoeg voorkeurstemmen krijg, ik dan ook in de gemeenteraad moet plaatsnemen.’ En zo geschiedde, met 1802 voorkeurstemmen. Maar al snel daarna slaat de twijfel toe. Bres levert zijn plaats in. De PVV heeft in Den Haag twee zetels en Bres is bang zich met zaken te moeten bezighouden waar hij geen verstand van heeft. Wel wordt hij ondersteunend raadslid en zal hij namens de PVV het woord voeren over dierenmishandeling, veiligheid en ouderenbeleid.

Nacht wakker

Steunraadslid wordt ook Michel van Grinsven in Baarn. De nummer 4 van VoorBaarn kwam via voorkeurstemmen in de raad terecht, maar meldt meteen dat hij daar niet klaar voor is. Hij ziet af van het raadslidmaatschap. Via Facebook laat Van Grinsven weten dat hij er een nacht van wakker heeft gelegen. Lijsttrekker Tino Schouten vindt het een nobele beslissing: ‘Hij is enorm geschrokken. Ik heb liever dat hij er nu mee komt, dan dat hij er na verloop van tijd problemen mee krijgt.’

Lees het hele verhaal over zich terugtrekkende raadsleden deze week in BB08 (inlog)