Wethouder koopt een huis

In aanloop naar de verkiezingen deelt Necker iedere maand een herkenbaar dilemma uit de risicoanalyses integriteit. We schetsen niet alleen dilemma’s, maar vooral ook wat bestuurders kunnen doen.

Voor wethouders is de plek waar zij werkzaam zijn vaak óók de plek waar zij wonen, familie en vrienden hebben, en naar de kroeg of sportclub gaan. Het uitgangspunt in ons lokaal bestuur is dat wethouders zijn geworteld in hun gemeente. Er geldt niet voor niets een woonplaatsvereiste (ook al is ontheffing daarvan mogelijk). Maar lokale banden, activiteiten en bezittingen kunnen ook integriteitsrisico’s met zich meebrengen. Tijdens de risicoanalyses integriteit onderzoeken we of er in de situatie van de betreffende kandidaat-wethouder omstandigheden zijn die een (potentiële) belemmering vormen voor de uitoefening van het ambt van wethouder. Deze keer kijken we naar de situatie van kandidaat-wethouder Olaf.

Olaf

Olaf heeft er zin in. Als alles goed verloopt wordt hij de nieuwe wethouder Wonen, Zorg en Ruimtelijke Ordening. Vooral wonen vindt Olaf een belangrijk thema. De doorstroming op de woningmarkt is een groot probleem in de gemeente, onder meer omdat ouderen lang in hun (te) grote eengezinswoningen blijven wonen.

Olaf wil het goede voorbeeld geven en is daarom van plan om op korte termijn zijn huis te koop te zetten. Samen met zijn partner woont Olaf in een monumentale twee-onder-een-kapwoning. Sinds kort zijn al hun kinderen het huis uit. Tijd dus om naar een kleinere woning te verhuizen. Voordat Olaf zijn huis verkoopt is het nodig om de dakconstructie te vervangen en, zo is het plan, twee dakkapellen te plaatsen. Het dak is er namelijk slecht aan toe.

Olaf en zijn partner hebben al een nieuw huis op het oog. Het gaat om een appartement in een nog te bouwen woontoren aan de rand van de gemeente. Alle seinen hiervoor staan op groen en de bouw start over een jaar. De verkoop van de appartementen verloopt via een loting.

Kandidaat-wethouder, en nu?

Zoals iedere inwoner van een gemeente, komt het regelmatig voor dat (kandidaat-)wethouders willen verhuizen binnen de gemeente en hun woning willen aan- en/of verkopen. Dat vraagt om alertheid, zeker als wonen of ruimtelijke ordening een onderdeel zijn van de portefeuille. Bij de risicoanalyses is er niet alleen aandacht voor concrete integriteitsrisico’s, maar ook voor zaken die vragen om bewustwording, communicatie of aandacht om te voorkomen dat er een probleem ontstaat. Met concrete adviezen kan ervoor worden gezorgd dat de persoonlijke situatie van de kandidaat-wethouder en de uitoefening van het ambt elkaar niet in de weg zitten.

Wat kun je doen als bestuurder?

In dit geval kan Olaf het volgende doen: 

• Dat Olaf van plan is om te verhuizen, betekent niet dat hij wonen of ruimtelijke ordening niet in zijn portefeuille kan hebben. Wel is het belangrijk dat hij de burgemeester en zijn collega-wethouders bij de start van de collegeperiode inlicht over zijn verhuisplannen. Het is raadzaam om daarbij zowel het verkoop- als het aankoopproces (voor zover al bekend) te bespreken. Op deze manier kan voorkomen worden dat er verrassingen ontstaan. Als wethouder heb je een informatievoorsprong als het gaat om ontwikkelingen in de ruimtelijke ordening. Deze informatie is mogelijk interessant bij zowel het aankopen als het verkopen van een woning. Je wil als wethouder echter voorkomen dat je een voordeel hebt op de woningmarkt vanwege je positie. Je hoeft als wethouder echter ook geen nadeel te ondervinden van je positie. Ga daarom in alle stappen van het ver- en aankopen na of de informatie die ten grondslag ligt aan je handelen publiek beschikbaar is.
• Als Olaf inderdaad besluit om eerst nog de dakconstructie van zijn huidige (monumentale) woning te laten repareren en twee dakkapellen te plaatsen, dan heeft hij daar mogelijk een vergunning voor nodig. Als dat het geval is, is het zaak om duidelijke afspraken te maken over de afhandeling van de aanvraag. In elk geval moet Olaf zich, wanneer de aanvraag vraagt om een collegebesluit, in het college afzijdig houden van beraadslaging of besluitvorming over de aanvraag. Daarnaast verdient het aanbeveling om de gemeentesecretaris en betrokken medewerkers ruimtelijke ordening op de hoogte te stellen. Juist om ervoor te zorgen dat de betreffende ambtenaren zich vrij voelen om te handelen zoals ze bij elke andere inwoner zouden doen, is het verstandig om hen van te voren te laten weten dat zij Olaf niet alleen als wethouder kunnen tegenkomen, maar ook als inwoner die een vergunning aanvraagt.
• Daarnaast is het van belang dat Olaf ook bij de aankoop van een nieuwe woning rekening houdt met zijn ambt als wethouder. De verkoop van het appartement dat hij op het oog heeft verloopt via een loting. Dat zorgt ervoor dat iedere inschrijver een eerlijke kans krijgt. Toch kan het tot gefronste wenkbrauwen leiden als Olaf bovenaan de lotinglijst eindigt. Heeft de projectontwikkelaar die de woningen verkoopt hem wellicht bevoordeeld vanwege de positie en macht die Olaf als wethouder heeft? Olaf zou in dit geval niet de eerste wethouder zijn. Houd dus ook rekening met beeldvorming en controleer of er een notaris betrokken is bij de loting. Handel proactief en wees zo transparant mogelijk om de verspreiding van vervelende geruchten tegen te gaan.
• Tot slot is het advies aan Olaf om nader onderzoek te doen naar de betrokkenheid van de projectontwikkelaar. Beschikt de projectontwikkelaar over de vereiste vergunningen? Spelen er issues? Heeft Olaf vanuit zijn portefeuille op een andere manier te maken met deze projectontwikkelaar? Bij het selecteren van een makelaar is het eveneens aan te bevelen om vooraf te onderzoeken of de makelaar betrouwbaar is en of er geen kwesties spelen.