Zelf had ik niet eerder bedacht dat Marco Kroon en Sharon Dijksma uit hetzelfde hout zijn gesneden. Maar de beelden van hun instinctieve reacties op het demonstratief verstoren van officiële gelegenheden laten geen andere conclusie. Kroon had de demonstrant op de herdenking van Bevrijdingsdag al naar buiten beeld gesleept voordat de camera hem had gevonden. Burgemeester Dijksma schorste een raadsvergadering om gewoon zelf schreeuwende demonstranten van de tribune te vegen.
Mocht Dijksma voor Marco Kroon spelen?
Burgemeester Dijksma schorste een raadsvergadering om gewoon zelf schreeuwende demonstranten van de tribune te vegen. Mocht dat?
De bevoegdheid daartoe had ze overigens niet als zelfbenoemd hoeder van de democratie, waar ze het later in de krant over had. Die functie kent ons staatsrecht gelukkig niet, omdat het nooit een goed teken is als gezagsdragers zichzelf boven het gewoel gaan positioneren. Wel zijn er burgemeesters die onder specifieke voorwaarden demonstraties mogen beëindigen en bevoegde ambtenaren die verwijdering uit een voor openbare dienst bestemd lokaal mogen vorderen. En er zijn natuurlijk dragers van de Willemsorde, maar die zullen zich nooit buiten het gewoel positioneren.
Deze grondrechtenkwestie loopt uit op een afweging van de beperking
De vraag is hoeveel ruimte vreedzame demonstranten op de publieke tribune van een raadszaal zouden moeten hebben. Het gedrag van de demonstranten in Utrecht noemen ze zelf chanten en wordt in eigen kring als bijdrage aan de wereldvrede beschouwd. Het kwalificeert ook juridisch onder de vrijheid van demonstratie, want gewelddadig zag het er niet uit. Demonstranten mogen zelf hun plek kiezen en waar zijn sight and sound beter geregeld dan op de publieke tribune? Daarmee loopt ook deze grondrechtenkwestie uit op een afweging van de beperking. Mag je stilte eisen van demonstranten op de publieke tribune om een raadsvergadering niet te hinderen?
Vanouds is in Nederland het publiek bij een raadsvergadering bedacht als zwijgende toeschouwer. Blijken van instemming of afkeuring worden meer of minder chagrijnig afgehamerd door de voorzitter. Ook in het strafrecht ligt de lat laag. Niet alleen is het verboden een raadsvergadering met geweld uiteen te jagen, ook het enkele ‘maken van gedruis’ vanaf de tribune wordt bedreigd met twee weken gevangenisstraf of 5.000 euro boete.
En dergelijke vergrijpen zijn echt bestraft. Toen in 1939 een typograaf in Den Haag vanaf de tribune de bijdrage van wethouder Buurman luidkeels kwalificeerde als ‘leugen, zwendel en bedrog’, zag de rechter daarin geen gratis factcheck van een betrokken burger maar twee dagen gevangenisstraf. Ook in stilte kan de loop van de vergadering worden gestoord. De betogers die hun standpunt een paar jaar later in grote hoeveelheden briefjes vanaf de tribune over de raadsleden uitstrooiden, beriepen zich vergeefs op afwezigheid van letterlijk gedruis.
De loop van vergadering was verstoord, oordeelde de rechter, en dus kregen ze de maximale straf. Niet zo lang geleden kon zelfs Gerard Spong niet voorkomen dat iemand met protestborden en een dichtplakte mond 235 euro boete moest betalen voor het verstoren van een Delftse commissievergadering en het weigeren de zaal te verlaten.
Toch zijn er ook steeds meer uitspraken waarin de rechter wel accepteert dat de tribune wordt ontruimd, maar vindt dat het daarbij moet blijven. In Emmen had de politie luidruchtige demonstranten van Extinction Rebellion uit de raadsvergadering gehaald en naar het bureau gebracht. Maar dat vond de politierechter te gortig, want de politie had kunnen volstaan met buiten weer loslaten van de demonstranten. Omdat hij hen vervolgens ontsloeg van alle rechtsvervolging, zoals dat heet, telde ook de verstoring van de raadsvergadering zelf niet langer als strafbaar feit. Ironisch genoeg werd het belang van het demonstratierecht in een democratie zo gebruikt om het gijzelen van een vergadering van de volksvertegenwoordiging te rechtvaardigen.
Gelukkig ging die conclusie het Hof Den Haag te ver. Ook dat hof legde verder geen straf op aan demonstranten die van de tribune van de Tweede Kamer waren geplukt, maar het maakte die afweging bij het bepalen van de strafmaat. Daardoor werden de verdachten niet ontslagen van rechtsvervolging maar veroordeeld zonder straf. En daarmee hielden ze wel het principiële punt overeind. Wie gaat staan brullen op de tribune van een volksvertegenwoordiging draagt niet bij aan het democratisch proces, maar verstoort het.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.