Machtsbehoud boven alles

Democratie in 1946 aan zijden draadje

De Belg Van Reybrouck laat zien dat een revolutie onvermijdelijk was, omdat Nederlandse machtshebbers zich niet konden voorstellen dat er na 1945 een wezenlijk andere tijd was aangebroken. Achteraf bezien kansloze pogingen in ’46-’47 om te komen tot een gelijkwaardig partnerschap met de Indonesiërs stoelden op de gedachte dat dit een reële kans van slagen had. Een kans die zo nodig wel met gewapende hand moest worden gerealiseerd, de politionele acties. Maar het onvoorstelbare was de nieuwe realiteit.

Dit is niet veel anders dan voor Trump en de zijnen, het verliezen van de verkiezingen was het onvoorstelbare – dat toch werkelijkheid werd maar waartegen men zich gewapenderhand verzette. Misschien is het voor degenen in het centrum van de macht vaker bijna onmogelijk een ander paradigma te aanvaarden. Eigen belangen en het onvermogen zich te verhouden tot de nieuwe realiteit verzetten zich dan tegen een vloeiende machtsovername, Daarbij wordt va banque gespeeld, alles of niets, zo nodig ten koste van veel eigen verliezen.

De gedetailleerde ooggetuigengeschiedenissen van Van Reybrouck zijn schrijnend. Onder meer over de prijs die is betaald – aan beide zijden – voor de ultieme poging van Nederland de macht te willen behouden en de verbeten overtuiging van Indonesië dat opoffering in eigen gelederen onvermijdelijk was om het gerechtvaardigde doel te bereiken. Spectaculair zijn door Van Reybrouck aangehaalde onthullingen van de enorme weerstand in Nederland tegen de machtsoverdracht in Indonesië, die een flinke pluk rechtse Nederlanders er zelfs toe aanzette een staatsgreep voor te bereiden om het verlies van Indonesië te voorkomen.

Dat ‘Soldaat van Oranje’ Hazelhoff Roelfsema daarbij een zeer bedenkelijke hoofdrol speelde, is inmiddels zorgvuldig gedocumenteerd. Ongelofelijk maar waar wordt zelfs het plan beschreven PvdA-leider Koos Vorrink als eerste ‘om te leggen’. En zo komen we toch weer terug bij de realiteit dat de democratie soms aan een zijden draadje hangt.

Citaat uit het boek: ‘Onaanvaardbaar, onverteerbaar en oneerlijk’, maar we hadden geen andere keus’

Revolusi door David Van Reybrouck; De Bezige Bij, 2020; 39,99 euro