VVD valt buiten de top-3

In de Ipsos I&O-zetelpeiling van 28 juli 2025 is de VVD de vierde partij van het land. De liberalen komen uit op twintig zetels en moeten daarmee PVV (27), GL-PvdA (24) en CDA (24) voor zich dulden. De stijgende lijn van het CDA zet voort dankzij de populariteit van Henri Bontenbal. Ook kiezers met een andere voorkeurspartij zien doorgaans graag dat het CDA deel uitmaakt van een volgend kabinet.

Drie maanden voor de Tweede Kamerverkiezingen van 2025 doemt een boeiende vierstrijd op. PVV (27 zetels), GL-PvdA (24), CDA (24) en VVD (20) ontlopen elkaar weinig. Zeker als je de verhoudingen vergelijkt met februari 2024, toen de PVV ongeveer groot was als de drie achtervolgers bij elkaar (destijds: PVV 49, GL-PvdA/VVD/CDA 51).

‘Op welke partij zou u op dit moment stemmen bij Tweede Kamerverkiezingen?’ Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.738). Bron: Ipsos I&O, 28 juli 2025.

Het CDA is al langere tijd bezig aan een opmars en weet zich nu dus stevig in de top-3 te nestelen. Kiezers die nu naar CDA neigen kozen in november 2023 vaak nog voor VVD en NSC. Henri Bontenbal is een belangrijke reden voor kiezers om over te stappen. Hij wordt gezien als een potentiële premierskandidaat die duidelijk en eerlijk overkomt. Deze termen worden ook vaak op CDA als partij geplakt. Een kiezer die eerder VVD stemde vat het sentiment als volgt samen: “Vind de rust van het CDA prettig.”

De PVV komt deze peiling uit op 27, een (net) niet-significante daling van 3 zetels t.o.v. vorige maand. Dit is de laagste score voor PVV sinds de Tweede Kamerverkiezingen van 2023. Een deel van de voormalige PVV-kiezers vertrekt uit onvrede over de prestaties van de PVV in het kabinet Schoof. Zij wijken vaak uit naar JA21. De partij van Joost Eerdmans stijgt van 3 naar 7 zetels. Overstappende PVV’ers zijn dikwijls van mening dat JA21 een realistischere koers vaart en daarmee meer kans heeft op kabinetsdeelname.

GL-PvdA is sinds de verkiezingen relatief stabiel. De linkse samenwerking komt steevast tussen de 23 en 29 zetels uit. In deze peiling zijn het 24 zetels. Een verlies van vijf ten opzichte van de vorige meting. Kiezers die sinds vorige maand zijn overgestapt geven geen eenduidige reden hiervoor.

Als we verder terug in de tijd gaan zien we een duidelijker beeld ontstaan. Ten opzichte van de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 is de partij vooral kiezers verloren aan D66 (9% van de GL-PvdA-kiezers van 2023 zou nu D66 stemmen). Ook zijn plukjes kiezers uitgeweken naar CDA (4%), PvdD (4%), SP (4%) en Volt (3%). Een deel van deze kiezers (vooral degenen die naar CDA en D66 uitwijken) percipiëren GL-PvdA als instabiel en te links. Ook wordt de partij polariserende politiek verweten. Een overstapper naar CDA zegt: “Toen was dit echt een protest stem tegen huidig kabinet. De manier waarop CDA politiek bedrijft spreekt mij aan. De heer Bontenbal is en blijft doorgaans respectvol. De heer Timmerman schiet mij ook teveel uit zijn slof.” Aan de andere kant wint de partij ook kiezers die in 2023 op een andere partij stemden (vaak D66, NSC of SP). Zij hopen op een linkser kabinet en zijn van mening dat daar een grote GL-PvdA voor nodig is.

Dan de VVD. In vergelijking met vorige maand leveren de liberalen vier zetels in. Uitwijkende kiezers zijn vaak kritisch op partijleider Dilan Yesilgöz die een populistische stijl wordt verweten. Deze kritiek klinkt vooral bij kiezers die nu een voorkeur hebben voor CDA en D66. Yesilgöz’ waarderingscijfer daalde afgelopen maand van een 4,8 naar een 4,5. Ook wijken er kiezers uit naar JA21. Zij vrezen dat de VVD in een volgend kabinet met GL-PvdA zal regeren.

Naast JA21 (+6) en CDA (+19) boeken ook D66 (+3) en PvdD (+3) een bescheiden winst in vergelijking met de Tweede Kamerverkiezingen van 2023.

‘Op welke partij zou u op dit moment stemmen bij Tweede Kamerverkiezingen?’ Basis: heeft partij van eerste voorkeur (n = 1.735). Bron: Ipsos I&O, 28 juli 2025.

Leiders van partijen ‘op winst’ bekend en relatief bemind

Figuur 3 illustreert de mate waarin partijleiders bekend en gewaardeerd zijn. De leiders van partijen die op winst staan (CDA, D66, JA21, PvdD) zijn in de rechterbovenhoek terug te vinden. Deze politici zijn bekender én populairder dan gemiddeld. Henri Bontenbal spant de kroon met een gemiddelde beoordeling van 6,6. Aan zijn bekendheid (68%) valt nog steeds te werken. De leiders van de drie grootste fracties in de Tweede Kamer (Geert Wilders, Dilan Yesilgöz en Frans Timmermans) zijn relatief impopulair. Ze scoren allen een 4,5 of lager.

Van beneden naar boven: % kiezers dat partijleider kent. Van links naar rechts: gemiddelde cijfer (1-10) voor partijleider (gemiddelden op stippellijnen). Bron: Ipsos I&O, 28 juli 2025.

Mogelijke coalities kunnen niet op onverdeeld enthousiasme rekenen

Ervan uitgaande dat de PVV geen deel zal uitmaken van een volgend kabinet [1] lijken er momenteel grofweg twee opties voor een nieuw kabinet: een middenvariant en een (centrum)rechtse variant.

De middenvariant zal, zoals het er nu uitziet, kunnen bestaan uit CDA, GL-PvdA en VVD. Samen zijn deze partijen in deze peiling goed voor 68 zetels. Hierdoor is het noodzakelijk dat er nog een partij zal aansluiten. D66 is hiervoor een logische kandidaat. Samen zijn de partijen nu goed voor 80 virtuele zetels. D66-kiezers zien deze variant waarschijnlijk zitten. Zij zijn positief over samenwerken met GL-PvdA en CDA en neutraal over samenwerking met de VVD. Ook CDA’ers lijken er mee te kunnen leven. Zij zijn positief over samenwerken met D66 en VVD, en neutraal over GL-PvdA. Kiezers van GL-PvdA werken graag samen met D66 en CDA, maar zien liever niet dat hun partij gaat regeren met de VVD (12% is voor, 34% is tegen). VVD-kiezers zijn op hun beurt nog veel negatiever over GL-PvdA (7% is voor, 62% is tegen). CDA en D66 kunnen de VVD-kiezer wel bekoren.

VVD-kiezers lijken eerder oren te hebben naar een (centrum)rechts kabinet. Het zal zonder de PVV echter moeilijk worden om via deze route een meerderheid te behalen. Samenwerking tussen VVD, CDA en JA21 is voor de kiezers van deze partijen bespreekbaar. Het probleem is dat zij samen, momenteel, op slechts 51 zetels uitkomen. Hierdoor zullen ook partijen als D66, BBB, CU en SGP zich moeten aansluiten. En dat leidt tot moeilijkheden. D66-kiezers willen immers niet regeren met JA21, BBB en SGP en andersom geldt dit net zo goed. Ook kiezers van CU zien samenwerking met BBB en JA21 niet zitten.

Onderzoeksverantwoording

Dit onderzoek vond plaats van vrijdag 25 juli tot maandagochtend 28 juli 2025. Er was geen opdrachtgever. In totaal werkten 2.080 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek. De steekproef is grotendeels getrokken in het I&O Research Panel. Een deel (n = 194) deed mee via PanelClix. Dit zijn voornamelijk jongeren, lager opgeleiden en respondenten met een niet-westerse achtergrond. 

De onderzoeksresultaten zijn gewogen op geslacht, leeftijd, regio, opleidingsniveau en stemgedrag bij de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023. De weging is uitgevoerd conform de richtlijnen van de Gouden Standaard (CBS). Hiermee is de steekproef representatief voor de kiesgerechtigde Nederlandse inwoners (18+), voor wat betreft deze achtergrondkenmerken. Bij onderzoek is er sprake van een betrouwbaarheidsinterval en onnauwkeurigheidsmarges. In dit onderzoek gaan we uit van een betrouwbaarheid van 95 procent. Bij een steekproef van n=2.000 en een uitkomst van 50 procent is er sprake van een foutmarge van plus of min 2,2 procent.

[1] Omdat de VVD de PVV heeft uitgesloten van deelname lijkt het momenteel niet aannemelijk dat de PVV opnieuw mee zal regeren.