Draaien

Verbazing alom: het CDA blijkt opeens voor de gekozen burgemeester. Het zou de lokale democratie versterken. In dezelfde week keert partijleider Sybrand Buma zich openlijk tegen hogere gemeentebelastingen. Of toch niet? 

Gejuich ging hier en daar op toen Buma begin deze maand pleitte voor de invoering van de gekozen burgemeester. Een aardverschuiving, want de bestuurderspartij bij uitstek wilde daar nooit aan. Het CDA sluit zich daarmee aan bij het voorstel uit het regeerakkoord van VVD en PvdA om de burgemeestersbenoeming uit de Grondwet te halen. Buma’s motivering: de verkiezing van de burgemeester leidt tot een versterking van de lokale democratie.

Allereerst geeft hij daarmee gehoor aan de roep om meer democratie vanuit de samenleving. Maar de move is ook ingegeven door ontwikkelingen op ander vlak: door de decentralisaties van met name taken in het sociale domein, wordt de politieke taak van de gemeente steeds groter. Als je de lokale samenleving versterkt, zo redeneert de CDA-leider, moet je ook de positie van de burgemeester aanpassen. Hoe deze straks gekozen gaat worden – door de bevolking of door de gemeenteraad – weet hij nog niet. Het gaat er volgens hem om dat de burger weer moet kunnen beslissen over de wereld om hem heen en weer invloed moet kunnen uitoefenen op het bestuur. Daardoor moet een meer actieve en betrokken samenleving ontstaan, met minder bureaucratie en overheidsbemoeienis.

Afhankelijk van wat de burgemeester-nieuwe-stijl daadwerkelijk voor bevoegdheden krijgt – en dus iets te zeggen heeft – snijdt dat betoog hout. Probleem is dat het volstrekt niet in lijn lijkt te liggen met uitlatingen die hij vervolgens afgelopen weekend deed op het CDA-congres. Gemeenten mogen van hem hun belastingen niet verhogen omdat het rijk taken aan hen gaat overdragen.

Precies die woorden – 23 seconden – werden in het NOS Journaal weergegeven. Ah, denk je dan, alles mooi en wel met het versterken van die lokale democratie en de zeggenschap van burgers over peuterspeelzalen en zwembaden, maar waar het natuurlijk minstens zozeer om draait – inwoners zelf laten beslissen hoeveel geld ze voor een voorziening over hebben – dat blijft een Haags gebeuren.

Gelukkig is de werkelijkheid genuanceerder. Als een paar seconden meer van zijn speech waren uitgezonden, dan was volgens de geschreven tekst te horen geweest dat de overheveling van taken er niet toe mag leiden dat gemeenten worden gedwongen hun belastingen te verhogen, terwijl het rijk de belastingen niet verlaagt.

Voor een goed verstaander zijn dat woorden waarmee het CDA de deur openzet voor een broodnodige verruiming van het lokale belastinggebied ten koste van de rijksbelastingen. Dat versterkt de lokale democratie pas echt. Draaien is soms zo onverstandig niet.