‘We rollen de loper uit voor criminelen’

Burgemeester Paul Depla van Heerlen neemt geen genoegen met het ‘absurde’ gedoogbeleid. Hij wil regulering van de hennepteelt en controle over verkoop, consumptie en inkoop van softdrugs. ‘Opsteltens houding is een rechtsstaat onwaardig.’

‘Komt niets van in, en daarmee basta.’ U hoort het minister Opstelten zeggen. De oud-burgemeester van Utrecht en Rotterdam zag al niets in regulering van de hennepteelt en na wat discussiegedoe ziet hij er nog steeds niets in, wat de gemeentelijke voorstanders van regulering ook te berde brengen. De minister verwoordde zijn njet vorige week in een brief aan de Tweede Kamer.

Mede-initiatiefnemer van het burgemeestersmanifest voor regulering van cannabis burgemeester Paul Depla van Heerlen kende Opsteltens onverbiddelijkheid, maar is toch ontgoocheld. ‘Ik heb het op dit dossier wel gehad met deze minister. Wat we ook doen, hij mijdt de dialoog. Hij heeft van regulering een ideologie gemaakt die moet worden bestreden. Dat is leuk op de Haagse postzegel, maar de problemen in Heerlen worden er niet minder op. Iedere aanpak van de georganiseerde criminaliteit als gevolg van het gedoogbeleid is voor ons bespreekbaar, maar de hoeder van de rechtsstaat komt alleen met pijnbestrijding zonder de oorzaken aan te willen pakken. Zijn houding is een rechtsstaat onwaardig, omdat hij een systeem blijft verdedigen dat een illegale markt veronderstelt.’

Dat het ooit zo ver zou komen in zijn carrière, Paul Depla (49) had het niet kunnen bevroeden toen hij vier jaar geleden verhuisde van Nijmegen naar Heerlen. ‘Als wethouder in Nijmegen was ik mij niet bewust van de waanzin van het softdrugsbeleid. Tien jaar wethouder in Nijmegen en mij nooit bekommerd om het gedoog­beleid. In Heerlen zijn mijn ogen geopend. In eerste instantie zag ik in Heerlen de illegale hennepplantages die moesten worden opgerold, maar na verloop van tijd realiseerde ik mij dat ik die plantages nodig had om de coffeeshops te bevoorraden. Een absurde gewaarwording.’

Burgemeester Depla realiseerde zich dat het gedoog­beleid een monster had geschapen dat diep in de samenl­eving zat. Paul Depla: ‘Vorig jaar hebben we in Heerlen 130 plantages opgerold, maar het is dweilen met de kraan open. Drugscriminelen hebben de plan­tages verspreid en verkleind. Ze zitten nu overal in de wijken. Mensen, en echt niet alleen in de zwakkere milieus, worden in een vorm van criminaliteit gezogen die wij de pas niet willen, maar wel kunnen, afsnijden.’

Ferme aanpak
Begin dit jaar tekenden tientallen burgemeesters in Utrecht daarom het manifest Joint Regulation over de regulering van de hennepteelt. VVD-coryfee en denker Frits Bolkestein mocht het pleidooi voor regulering bij die gelegenheid volkomen logisch en broodnodig te vinden, amice Opstelten ziet meer in een ferme aanpak van de drugscriminaliteit. Dat laatste is prima en noodzakelijk, aldus mede-opsteller van het manifest Paul Depla, maar is dat de oplossing?

‘Opstelten bestrijdt ook in zijn Kamerbrief het symptoom, namelijk de criminaliteit die samenhangt met de hennephandel, maar de oorzaak van de ellende blijft in zijn systeem 100 procent overeind. De oorzaak is het gedoogbeleid, dat consumptie en verkoop toestaat maar inkoop verbiedt. Zo’n systeem kan alleen maar functioneren op basis van een illegale markt die door criminelen wordt gedomineerd. Tja, zegt Opstelten, dat is nu eenmaal ons gedoogbeleid, leef er maar mee. Kijk eens in de wijken minister, de gevolgen van het falende gedoogbeleid hebben zich als een kanker ingevreten in onze samenleving. Daar wil ik niet mee leven.’

Al zou hij het al willen, verdragen staan regulering van de hennepteelt in de weg en overigens zou het niets uitmaken in de strijd tegen de georganiseerde misdaad, aldus minister Opstelten. Regulering is niet het antwoord, ‘een krachtige en gezamenlijke aanpak van criminaliteit en overlast’ wel. ‘In dit standpunt word ik gesteund door het Openbaar Ministerie en de Nationale Politie.’

De minister brengt zwaar geschut in stelling. Burgemeester Depla moet er wat om lachen. ‘Dat is hetzelfde als ik zou zeggen dat de gemeentesecretaris en het hoofd burgerzaken het met mij eens zijn. Het OM mág niets anders vinden. Dat geldt ook voor de politie. Opstelten heeft ze uitgenodigd om te vertellen wat er ging gebeuren en waarom. Hij drukt zijn stempel op het beleid. Het OM en de politie zijn loyaal aan de agenda van de minister, maar ik praat ook met ambtenaren op verschillende ministeries over de manier waarop de hennepteelt zou kunnen worden gereguleerd in een post-Opsteltentijdperk. Dan wordt het anders, maar nú hebben we te maken met minister Opstelten. Onder zijn hoede ontspoort het gedoogbeleid. Ik wil van hem weten hoe we de gevaarlijke inconsistentie van het huidige systeem oplossen. Daarover heeft hij helemaal niets gezegd.’

Inconsequent
PvdA-burgemeester Paul Depla zegt veel meer respect te hebben voor de christelijke partijen die de wiet in de ban willen doen. Depla: ‘Consumptie, productie en verkoop van cannabis verbieden, dat is consequent. Een minister die consumptie en verkoop toestaat, maar de productie van de hennep per definitie illegaal verklaart, is inconsequent en draagt bij aan de drugscriminaliteit. En denk niet dat de problemen in het zuiden groter zijn dan in het westen of het noorden. Als je in een gemeente met de grootte van Heerlen in één jaar acht illegale hennepplantages oprolt, dan kijk je niet goed. Dan kijk je de andere kant op.’

Maar omdat er geen meerderheid is die minister Opstelten tot een andere koers (verbod of regulering) dwingt, modderen we voort, verzucht Depla. Het had anders kunnen lopen als de VVD in de Tweede Kamer niet aan de leiband van partijleiding liep, aldus Depla. Hij zegt: ‘55 gemeenten met 476 van de 616 coffeeshops in ons land steunen het manifest voor regulering van de hennepteelt. Daar zitten nogal wat VVD-burgemeesters tussen, maar van de 41 VVD-Kamerleden doet niemand zijn mond open. Hoe zou Kamerlid en oud-wethouder in Venlo Marc Verheijen stemmen als hij zijn eigen verstand mocht gebruiken?’

Voordat tegenstanders van hennepteelt­regulering een niet bestaand onderdeel uit het manifest van de ‘bende van drie’ (Depla, burgemeester Van Gijzel van Eindhoven en wethouder Everhardt in Utrecht) onder vuur nemen, wil de burgemeester van Heerlen gezegd hebben dat de hennepteelt in hun plannen niet wordt vrijgegeven. Paul Depla: ‘Vandaag de dag zijn consumptie en verkoop weliswaar strafbaar, maar in bepaalde gevallen wordt niet vervolgd. We vervolmaken het gedoogsysteem door de productie van cannabis ook onder dat regime te laten vallen. Productie blijft nog steeds strafbaar, maar onder bepaalde omstandigheden gaan we niet over tot vervolging. Reguleren is niet legaliseren. Ik merk dat de Nationale Politie dat weleens denkt.’

Nederland wordt daarmee internationaal helemaal geen paria, meent Depla. ‘Op grond van het opportuniteits­beginsel zijn consumptie en verkoop van wiet nu internationaal mogelijk; dat kan ook met de productie. Net zoals Washington staten de ruimte geeft om productie, verkoop en consumptie te reguleren, zo moet Den Haag ons de ruimte geven om te experimenteren met wiet­regulering. In Colorado hebben ze nota bene het Nederlandse systeem overgenomen en de fouten eruit gehaald. En geen zorg: Amerika is nog steeds lid van de VN.’

Rode loper
Van de Haagse politiek moet Depla het (vooralsnog) niet hebben, maar dat wil niet zeggen dat hij zich uit het veld laat slaan. Heerlen wil nog steeds een lokaal bedrijf een vergunning verlenen voor het telen van hennep. Depla: ‘We belonen daarbij niet de uitbaters van de illegale hennepplantages, maar we zoeken nieuwe mensen die afstand nemen van de criminele cannabiswereld.’

Een coffeeshop mag alleen spullen verkopen die zijn gekocht bij een door de gemeente gecertificeerd bedrijf. Depla: ‘We bieden coffeeshops de kans om te ontsnappen aan de criminaliteit, waartoe ze nu zijn veroordeeld.’

Of daarmee een einde komt aan de drugsmisdaad? ‘Ik ben niet naïef’, zegt burgemeester Depla. ‘We lossen het probleem van de georganiseerde criminaliteit er niet mee op. Het zal nooit ideaal zijn, maar wel veel beter dan nu. In de huidige situatie wordt de rode loper uitgerold voor criminelen. Vergelijk ons voorstel daarom niet met de ideale wereld, maar met de huidige praktijk. Ons voorstel is logischer en consistenter. Je kunt de coffeeshops uit de criminele netwerken halen. Ook de volksgezondheid is gebaat bij regulering. De kwaliteit van de softdrugs is gewaarborgd. We beschermen onze jeugd beter.’

Sommige coffeeshophouders zullen de stap naar de legaliteit willen zetten, anderen niet. ‘Prima, krijg je eindelijk een schoonmaak in de coffeeshopwereld’, aldus burgemeester Depla. Minister Opstelten heeft al gedreigd dat hij het OM op de gemeente afstuurt als Heerlen een fabrikant hennep laten telen. De wereld op zijn kop, vindt Paul Depla. ‘Van de drie coffeeshops in Heerlen komt er waarschijnlijk niet één door de Bibobtoets (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur, red.) Dan is het toch heel raar als het OM uitgerekend de coffeeshop gaat vervolgen die wel door die Bibobtoets komt, alleen maar omdat hij van een gereguleerd wietbedrijf zijn spullen inkoopt? Zie je het voor je? De coffeeshop die zijn spullen op de illegale markt koopt, mag blijven bestaan, maar de coffeeshop die zijn spullen inkoopt bij een gecontroleerd en gecertificeerd bedrijf wordt vervolgd.’

Te bizar voor woorden, maar burgemeester Depla hoopt wel dat het gebeurt, want hij heeft meer vertrouwen in de rechterlijke macht als hoeder van de rechtsstaat. ‘Je ziet het al bij sommige uitspraken van rechters. Zij plaatsen steeds meer kanttekeningen bij het gedoogbeleid.’

CV
Paul Depla (Eindhoven, 1965) studeerde politicologie aan de Radboud Universiteit. Tussen 1992 en 1997 werkte hij bij de Wiardi Beckman Stichting. Hij was toen ook univer­sitair docent in Tilburg, waar hij promoveerde op ‘Technologie en de vernieuwing van de lokale democratie’. Tussen 1998 en 2000 was hij politiek adviseur van de minister van Verkeer en Waterstaat. Van februari 2000 tot maart 2010 was Depla wethouder in Nijmegen en voorzitter van de Wethoudersvereniging. Sinds april 2010 is hij burgemeester van Heerlen. Oudere broer Staf is wethouder in Eindhoven.

‘Betekenis van Sport wordt miskend’

Je bent premier. Wat wordt je eerste besluit?
Dan zou ik het belang van sport veel meer onderstrepen. We hebben een minister van Sport, maar zij is vooral minister van Volksgezondheid en Welzijn. Sport hangt erbij. In Den Haag wordt sport beschouwd als een liefhebberij. Zet er maar een streep door als er geld gevonden moet worden. De afdeling sport op het ministerie is minuscuul. Daarmee wordt de betekenis van sport miskend. Sport draait om verbetering, om net die seconde harder te rennen. Om net even die lat hoger te leggen. De drang om te innoveren in de sport, wil je terugzien in het bedrijfsleven. Sport is een economisch voorbeeld, maar het geeft ons ook een identiteit. Oude waarden en gemeenschappen zijn verdwenen, maar mensen willen wel ergens bij horen en in geloven. En dan heb ik het nog niet gehad over de gezondheid en de strijd tegen de vetzucht.

Waar ga je in een tijdmachine naartoe?
Ik kies voor de toekomst. Je zet je in voor de publieke zaak en dan wil je weten of dat enig effect heeft gehad. Je doet dit werk toch om bij te dragen aan een betere samenleving. Honderd jaar lijkt mij voldoende. Ik kan wel een paar duizend jaar de toekomst in gaan, maar dan is de verbinding met nu weg. Zij weten niet waar ik vandaan kom en ik weet niet waar zij zitten.

Favoriete land en stad (niet Nederland)
Italië. Ik zou er denk ik zelf wel kunnen wonen. Je hebt er alles. De combinatie van cultuur en natuur. Spanje kan met Italië wedijveren, maar het is er net iets te warm. Mijn favoriete stad is niet Rome maar Londen. Je kunt er genieten van het straatleven. Dat mis ik in een stad als Parijs. Alle werelden komen in Londen samen. De stad bruist en is altijd in ontwikkeling. De wereld is van iedereen en iedereen is van de wereld. Iedereen loopt door elkaar heen. Dat wordt ook gezegd van New York, maar daar ben ik nog nooit geweest!