‘Fred Spijkers legt invloed vierde macht bloot’

Boodschap
Behalve een hommage, is de prijs volgens Van den Heuvel tegelijkertijd ‘een boodschap aan het openbaar bestuur’. ‘U dient onkreukbaar te zijn, van hoog tot laag. Dat is een dure plicht als u functioneert in dienst van de samenleving, en voor de samenleving.’ De Philip Brouwer Integriteitsprijs werd donderdagmiddag voor het eerst uitgereikt tijdens een bijeenkomst in Sociëteit De Witte in Den Haag. Van den Heuvel prees de genomineerden Jan Frijters, Pieter den Hollander en Fred Spijkers alledrie voor de verdiensten op hun specifieke terrein. Hij omschreef hen als mannen van statuur, die zich echt hebben onderscheiden.

Misstanden
‘De drie genomineerden hebben met elkaar gemeen dat we niet met querulanten, klagers of maatschappelijke lastposten van doen hebben, maar dat zij het als hun verantwoordelijkheid als burger zagen, vanuit een soort rechtvaardigheidsgevoel misstanden aan de kaak te stellen. Dat is niet mis, dat verdient waardering en bewondering’, zei Van den Heuvel.

Eervolle vermelding
Voor Frijters was er een eervolle vermelding. ‘De jury roemt Jan Frijters om zijn bijdrage aan een integere bewijsvoering in strafzaken. Het gaat hier om een wezenlijk belang. Als de integriteit van het openbaar bestuur in het geding is, wordt vaak alleen naar handelingen van bestuurders en ambtenaren gekeken. Maar ook de strafrechtelijke kant van onze rechtsstaat moet aan maatstaven van legaliteit, legitimiteit en integriteit voldoen. Daar heeft Jan Frijters de aandacht op gevestigd’, aldus Van den Heuvel.

Drijveren
Na een ‘fotofinish’, zoals Van den Heuvel het noemde, koos de jury uiteindelijk voor klokkenluider Fred Spijkers als winnaar van de prijs. ‘Zijn inzet, uithoudingsvermogen, vasthoudendheid en integere drijfveren, gericht tegen de overheid waarvan hij rechtvaardig handelen verwacht, hebben de jury eensluidend tot dit oordeel gebracht.’ Als bedrijfsmaatschappelijk werker bij Defensie weigerde Spijkers in 1984 om de weduwe van een omgekomen munitie-expert te vertellen dat haar man door eigen onvoorzichtigheid was verongelukt, omdat in werkelijkheid het type mijn ondeugdelijk was. De opstelling van Spijkers leidde tot een conflict dat zich voortsleept tot op de dag van vandaag.

Staatsreus
‘Het ministerie van Defensie gaf zich niet gewonnen en alles werd uit de kast gehaald om Spijkers onderuit te halen. Onvoorstelbaar in een democratische rechtsstaat’, aldus Van den Heuvel, die sprak van een strijd van ‘Klein Duimpje tegen de grote staatsreus’. Volgens Van den Heuvel heeft Spijkers in de afgelopen 24 jaar ‘de soms ongebreidelde macht en ongecontroleerde bevoegdheidsuitoefening van de vierde macht blootgelegd’. ‘En vergist u zich niet. Zo klein is Fred Spijkers niet, of beter gezegd: hij is niet klein te krijgen.’

Burgerschap
Ter gelegenheid van de prijsuitreiking gaf ook de politiek filosoof Herman van Gunsteren zijn visie op de betekenis van burgers die de strijd met de overheid aan gaan. De overheid moet volgens Van Gunsteren veel meer waardering hebben voor ‘lastige’ burgers. Hun inbreng moet niet worden gezien als een uiting van gebrekkig burgerschap, zo betoogde hij, maar juist als legitiem gedrag waardoor de overheid scherp en bij de les wordt gehouden. Kritische bijdragen van burgers zouden in de visie van Van Gunsteren ‘principieel moeten worden verwelkomd’.

Boze burgers
Van Gunsteren doet zijn visie uitvoerig uit de doeken in het boek Boze Burgers, dat eveneens donderdag werd gepresenteerd. In dit boek staan diverse afleveringen uit de gelijknamige serie in Binnenlands Bestuur, aangevuld met informatie over de huidige stand van zaken en een inleiding van publicist Gerard van Westerloo, columnist van dit blad. In het boek staan diverse artikelen van de hand van Philip Brouwer, die in 2003 het initiatief nam voor de nog steeds lopende artikelenreeks.

Lees ook:
Parlementair onderzoek zaak Spijkers (26/09/2008)
Hoogleraar op de bres voor Fred Spijkers (24/09/2008)
Waarom Spijkers ‘nee’ zei tegen Defensie (12/09/2008)
Politieke strijd rond zaak-Fred Spijkers (05/09/2008)