Criminele ‘jobhobbende’ ambtenaren aangepakt

Te vaak zien de ministers van Justitie en Veiligheid (JenV) en Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) dat ‘niet-integere of zelfs corrupte ontslagen ambtenaren’ alsnog bij een buurgemeente of een andere overheidsorganisatie aan de slag gaan. Nog in 2025 komen ze daarom in samenwerking met het Strategisch Beraad Ondermijning (SBO) met concrete acties om dergelijk ‘jobhoppen’ tegen te gaan.

Aangescherpt screeningsbeleid

Er komt aandacht voor de betrouwbaarheid van medewerkers en het onderkennen van kwetsbaarheden, door bijvoorbeeld beter aannamebeleid. Belangrijke ingrediënten zijn: het checken van referenties in sollicitatieprocedures, een uniform VOG-beleid en een aangescherpt screeningsbeleid. Ook (on)mogelijkheden rond gegevensdeling worden een ‘belangrijk aandachtspunt’. Dat staat in een Kamerbrief van de demissionair ministers David van Weel (JenV) en Judith Uitermark (BZK) waarin zij aankondigen gezamenlijk de coördinatie van de anti-corruptieaanpak op zich te nemen. ‘Wij slaan de handen ineen met onze andere overheidspartners en het bedrijfsleven, want corruptie zorgt voor schade aan de gehele maatschappij.’

Signalen van lokale bestuurders

Decentrale overheden zijn als werkgever zelf verantwoordelijk voor hun integriteitsbeleid en de bescherming van het personeel tegen de invloed van criminelen, maar de bewindslieden krijgen van lokale bestuurders signalen dat aanvullende steun, kennis en best practices welkom zijn. In de brief wijzen de ministers erop dat het ministerie van BZK met het Programma Weerbaar Bestuur al kennisuitwisseling faciliteert en bijeenkomsten organiseert in alle gemeenteraden en Provinciale Staten voor bewustwording over weerbaarheid tegen oneigenlijke druk, bijvoorbeeld vanuit de georganiseerde ondermijnende criminaliteit.

Meer aandacht voor corruptierisico’s

Aanvullend komen er enkele maatregelen die breed toepasbaar zijn in de publieke en private sector om ‘de basis te versterken’, bijvoorbeeld door ambtenaren weerbaarder te maken, inzet op het vergroten van bewustzijn en meer aandacht voor corruptierisico’s in bestaande integriteitstrainingen. Ook is in 2026 het tweejaarlijkse AntiCorruptiecongres en faciliteert JenV kennisuitwisseling tussen partners. ‘Met het bredere en al bestaande integriteitsbeleid voor het openbaar bestuur wordt ook invulling gegeven aan het anti-corruptiebeleid.’

Personeel beschermen

‘Ambtenaren en werknemers in de private sector dienen weerbaar te zijn en beschermd te worden tegen de druk die criminelen op hen kunnen uitoefenen’, aldus de ministers. Daarom intensiveert het kabinet de aanpak van corruptie en criminele inmenging in zowel de publieke als private sector. Het kabinet mobiliseert niet alleen de decentrale overheden in Europees en Caribisch Nederland, maar ook uitvoeringsorganisaties en brancheorganisaties om ‘het voorkomen en het aanpakken van corruptie binnen hun organisaties en sector op de agenda te plaatsen’. Publieke en private partners worden gestimuleerd en ondersteund om ‘weerbaarheid van werknemers tegen corruptie te prioriteren’. ‘Elke organisatie, publiek en privaat, heeft immers de plicht en werkgeversverantwoordelijkheid om het eigen personeel een veilige werkomgeving te bieden en zo veel mogelijk te beschermen tegen de invloed van criminelen.’

Risicogestuurd werken

De rijksbrede aanpak bestrijdt dus zowel (ambtelijke en bestuurlijke) corruptie in de publieke sector als corruptie in de private sector. Om de beschikbare middelen zo goed mogelijk te benutten en corruptie adequaat te bestrijden, zal de anti-corruptieaanpak zich volgens de ministers focussen op de grootste risico’s voor beide sectoren. De anti-corruptieaanpak kent vier lijnen: inzet op de grootste kwetsbaarheden, weerbaarheid van overheidssystemen en de private sector en effectieve strafrechtelijke maatregelen. Het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) zal de grootste corruptierisico’s voor Nederland in kaart brengen. De resultaten daarvan worden in het eerste kwartaal van 2026 verwacht. Met die informatie kan er volgens de ministers ‘risico-gestuurd’ worden gewerkt en middelen worden ingezet op de plekken waar het grootste verschil kan worden gemaakt: de grootste kwetsbaarheden.

Risicoanalyse corruptie en ondermijning

Dit jaar is al begonnen met het agenderen van corruptierisico’s bij publieke en private partners. De ministers willen de partners stimuleren om binnen de eigen organisatie een risicoanalyse corruptie en ondermijning uit te voeren, zoals de Belastingdienst al eerder deed. Volgens hen ligt hier voor de departementen een ‘voorbeeldrol’ richting uitvoeringsorganisaties, decentrale overheden en private partners. Voor deze aanpak wordt samengewerkt met het Strategisch Beraad Ondermijning (SBO). De uitkomsten van het WODC-onderzoek zullen ook worden gebruikt om ‘gericht en structureel’ in te zetten op de grootste corruptierisico’s voor de overheid in haar processen en systemen.

Bedrijfsvoering rijk

Er zijn enkele specifieke processen en sectoren waarvan de belangen voor de nationale veiligheid en economie zó groot zijn dat die direct ‘voortvarend’ moeten worden opgepakt, zoals de bedrijfsvoering van het rijk. De verantwoordelijkheid van het rijk als werkgever om ambtenaren te beschermen speelt daarbij een grote rol. De vraag moet worden beantwoord of werkgevers voldoende zijn toegerust om de maatregelen te treffen die nodig zijn om de bescherming van de werknemers goed vorm te geven.

Strikt autorisatiebeheer

Het programma ‘Weerbaarheid van de Rijksoverheid tegen ondermijning’ werkt aan een kader waarmee corruptierisico’s zo veel mogelijk moeten worden beperkt. Het hanteren van een strikt autorisatiebeheer van ict-systemen hoort daar bijvoorbeeld bij. In 2025 start het een pilot voor het registreren van toegang tot ict-systemen en het monitoren van mogelijk afwijkend gebruik ervan. Momenteel wordt het uitgifteproces van reis- en identiteitsdocumenten al door BZK en de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens (RvIG) verbeterd, met daarbij bijzondere aandacht voor corruptierisico’s en integriteitsbeleid.