Corona College: beperkt verschil veiligheidsregio’s

De Vereniging Bestuurskunde (VB) heeft net als vorig jaar wetenschappers gestrikt die vanuit de eigen disciplines hun licht laten schijnen over de aanpak van de corona-pandemie. In de tweede aflevering van deze Corona Colleges doet de Groningse hoogleraar bestuurskunde Caspar van den Berg dat, samen met RUG-promovenda Sofie Dreef. Hun focus: zij proberen de geringe regionale verschillen te verklaren in de corona-aanpak door de veiligheidsregio’s.

De coronacrisis heeft een grote impuls gegeven voor de versterking van regio’s. Die crisis heeft de veiligheidsregio volgens Van den Berg en Dreef ‘uit de administratieve schaduw gehaald en van hulp- naar hoofdstructuur omgevormd.’

Afwijking
Gedurende de corona-aanpak is er afhankelijk van de fase meer of minder regionale differentiatie mogelijk geweest. Dreef laat zien hoe de nadruk tussen maart en december 2020 soms meer op landelijke maatregelen lag, inclusief landelijke lock downs, en dat soms meer regionale regie en ruimte mogelijk bleek. Ook in geval van strikte landelijke maatregelen, kon er sprake zijn van regionale afwijking, onder regie van de veiligheidsregio. Denk aan de beperking van het aantal mensen in een binnenruimte tot 30 personen, waar veiligheidsregio’s onder de noemer van ‘groot regionaal belang’ van konden afwijken.

Carbid schieten
Maar Dreef toont aan dat de regionale differentiatie al met al zeer beperkt is geweest, vooral gelinkt aan gebied-specifieke kenmerken. Daarbij kun je aan maatregelen die verband houden met de regionale economische infrastructuur, zoals de aanwezigheid van nertsenfokkerijen in Brabant en Limburg en het openhouden van de horeca op Schiphol, de verschillen in culturele tradities, zoals het vieren van Sint-Maarten, bijvoorbeeld, of carbid schieten met nieuwjaar.

Vrees voor schadeclaims
Van den Berg en Dreef geven drie verklaringen voor de beperkte differentiatie. Ten eerste is daar de vrees van bestuurders dat regionale verschillen leiden tot onduidelijkheid voor burgers en bedrijven, en ten tweede de daarmee samenhangende vrees voor het zogeheten waterbed-effect: bij horeca-sluitingen in de ene regio, zou er een ongewenste trek kunnen ontstaan naar regio’s waar cafés, restaurants en theaters nog wel open zijn.  En ten derde is er nog een onderbelicht financieel-economisch aspect. Zou een veiligheidsregio op eigen houtje strenge maatregelen afkondigen, dan zouden schadeclaims wel eens op hun bordje terecht kunnen komen en niet bij de landelijke overheid. Dat is financieel-economisch riskant. Alles overziend was er volgens de bestuurskundigen eigenlijk ook niet zo bar veel ruimte voor regionale differentiatie.