Zoals gebruikelijk was een politieke vertrouwensbreuk de voornaamste reden van vertrek en betekende het voor maar liefst 122 wethouders in 2008 tijdelijk of definitief einde oefening.
Het afgelopen jaar blijft ruim onder het recordaantal van 145 politiek gesneuvelde wethouders in 2004. Echter, toen waren er fors meer wethouders omdat er ruim veertig - inmiddels door fusie verdwenen - gemeenten meer waren dan in 2008. Voor wethouders is het afgelopen jaar in verhouding daarom minstens zo beroerd als het dieptepunt van 2004.
Marginale wethouders
Voor wethouders was 2008 een dramatisch jaar. Een andere conclusie valt er niet te trekken uit het jaarlijkse wethoudersonderzoek van…
Vier jaar geleden werd dat grote aantal gevallen wethouders verklaard met de onervarenheid met het dualisme. Ook het grote aantal onervaren wethouders van Leefbaarpartijen zou een reden zijn. Dát zijn geen argumenten meer om de huidige scores te verklaren. Die roepen juist het beeld op dat een wethouder gemakkelijk te vervangen is. Een wethouder die niet presteert? Doet u maar een ander. De wethouder is in het duale lokale bestuur een klusjesman geworden. Hij of zij voert een deel van het collegeprogramma uit en als dat niet naar wens van de gemeenteraad gebeurt, rest de uitgang.
De introductie van de wethouder-van-buiten versterkte die ontwikkeling. De helft van de gesneuvelde wethouders is afgelopen jaar vervangen door bestuurders die vanuit alle windstreken binnen komen vliegen. Het Utrechtse Woerden haalde een nieuwe wethouder in Groningen. Zeewolde (Flevoland) kreeg nieuwe wethouders uit Friesland en Zuid-Holland. Dé kwaliteit van deze buitenstaanders: zij vervullen het wethouderschap als een vakinhoudelijke taak zonder gehinderd te worden door lokale, historische politieke ballast.
We mogen niet vergeten dat veruit de meeste wethouders wél op hun post zijn gebleven. Maar die grote groep weet niet te voorkomen dat de plek van de wethouder marginaliseert. Wethouders die met gezag de leefbaarheidsproblemen, infrastructurele knelpunten of maatschappelijke vraagstukken oplossen, zijn er niet of nauwelijks. Veelzeggend is dat het enige waar de zieltogende wethoudersvereniging zich druk over maakt, is hoe ex-wethouders weer aan werk kunnen komen.
De lachende derde is de burgemeester. De burgemeester is meer dan ooit boegbeeld, gezicht én eerste woordvoerder van de gemeente. De burgemeester is beeldbepalend. De toekomst van een stad als Rotterdam ligt in handen van de nieuwe burgemeester Ahmed Aboutaleb, niet van de wethouders. De burgemeester heeft de wind in de zeilen. Hij krijgt van Den Haag steeds meer en ruimere bevoegdheden om op te treden buiten én binnen het stadhuis. Het wethoudersland dat Nederland ooit was, is een burgemeestersland geworden.
Henk Bouwmans
