Alle giften politieke partij openbaar

Indieners van het voorstel zijn de Kamerleden Tofik Dibi (GroenLinks) en Gerard Schouw (D66). De coalitiepartijen VVD en CDA zijn voor het voorstel, aldus de indieners; de PVV is fel tegen. Als VVD en CDA inderdaad voor het voorstel stemmen, is er een Kamermeerderheid. Deze week zou het voorstel naar de Raad van State en de Kamer gaan, aldus GroenLinks eerder deze week.

Het voorstel van de twee parlementariërs stelt openbaarmaking van een gift vanaf 1.500 euro verplicht. De huidige wet ‘is verre van transparant’, vinden de indieners. Partijen kunnen ongestraft via ‘achterdeurtjes’ donaties incasseren, zonder dat bekend is wie er zo ‘politieke invloed koopt’, zeggen Dibi en Schouw. Nu moeten politieke partijen giften vanaf 750 euro zelf registreren en vanaf ruim 4.500 euro openbaar maken. De kassen van vrijwel alle politieke partijen zijn dezer dagen, na drie verkiezingen in korte tijd, behoorlijk leeg. Wie in de Tweede Kamer vertegenwoordigd is, krijgt subsidie (zie kader). Die subsidie staat onder druk. De Tweede Kamer beslist komende week over een voorstel van het vorige kabinet, waarbij de subsidie met bijna 1,4 procent wordt verminderd. De afgelopen 2 jaar is de subsidie al naar beneden gegaan met in totaal zo’n 5 procent.

De meeste politieke partijen zijn al jaren naarstig op zoek naar alternatieve inkomsten. Bijna alle partijen hebben te maken met een dalend ledenaantal. ‘Ook is er een trend dat partijen steeds meer geld steken in professionele (tussentijdse) en kostbare campagnes. Beide ontwikkelingen kunnen ertoe leiden dat partijen erop inzetten om meer inkomsten te genereren uit donaties, giften en sponsoring’, licht Dibi toe. Daarnaast speelt mee dat gekozen politici niet meer vanzelfsprekend onderdeel zijn van een politieke partij. In het verleden waren bijvoorbeeld politici van de LPF en van de Stichting Vrienden van Rita niet aangesloten bij een partij. Dergelijke ‘politieke stromingen’ hoeven geen inzage te geven in giften. Als het wetsvoorstel wordt aangenomen, betekent dit dat ook de PVV (een vereniging met één lid: partijleider Geert Wilders) financiële giften moet openbaren.

Financieel jaarverslag

De huidige Wet subsidiëring politieke partijen bepaalt dat giften van bedrijven en andere ‘niet-natuurlijke rechtspersonen’ in een financieel jaarverslag vermeld moeten worden. Die plicht wordt in de nieuwe wet uitgebreid naar particulieren - ook als die namens een bedrijf een bedrag in de partijkas storten. De verplichting tot openbaarmaking zal in veel gevallen ook gaan gelden voor de afdrachten van gekozen volksvertegenwoordigers aan hun partij.

Een aantal partijen, zoals PvdA, CDA, SP, D66 en GroenLinks, vraagt van hun gekozen volksvertegenwoordigers en bestuurders een deel van hun toelage te doneren aan de partij. De SP heeft een interne verplichte afdracht. Een SP-Kamerlid houdt van het maandsalaris van bruto 7.500 euro zelf ongeveer 2.450 euro netto over. SP-leden van Provinciale Staten en gemeenteraden mogen de helft van de ‘schadeloosstelling’ zelf houden. De vorige minister van BZK, Guusje ter Horst (PvdA), wilde vastleggen dat het bedrag in zijn geheel op de rekening van de volksvertegenwoordiger of bestuurder zou worden overgemaakt. Die zou er dan zelf voor kunnen kiezen een deel aan de partij over te maken. Haar voorstel werd na de val van het kabinet op de lange baan geschoven.

Het openbaar maken van gegevens kan gulle gevers afschrikken, realiseren de indieners van het wetsvoorstel zich. ‘Het voorstel raakt de privacy van de gever. De gegevens over giften kunnen gezien worden als informatie over de politieke voorkeur of gezindheid van een gever’, zeggen de twee. Dat risico moet dan maar genomen worden, vinden Dibi en Schouw. Ze hebben laten onderzoeken of hun voorstel in strijd is met de privacywetgeving. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CPB) zegt van niet. Het CPB concludeert dat ‘het waarborgen van de integriteit van politieke partijen, het tegengaan van ongewenste belangenverstrengeling en het bevorderen van de zuiverheid van het politieke proces op zichzelf kunnen worden beschouwd als zwaarwegende algemene belangen.’ En die belangen wegen zwaarder dan privacybescherming van het individu. Nieuwe partijen legt het voorstel geen publicatieplicht op. De indieners willen geen onnodige drempels opwerpen voor partijen die nog niet in de volksvertegenwoordiging gekozen zijn. Er wordt nog nagedacht over sancties voor partijen die zich niet houden aan de publicatieplicht.

        ------------------------------------------------------------------

15 miljoen euro

De Nederlandse overheid subsidieert politieke partijen jaarlijks met ongeveer 15 miljoen euro. In tegenstelling tot andere Europese landen, waar vooral het aantal stemmen geldt, is in Nederland het aantal leden van een partij medebepalend voor de vraag of een partij subsidie krijgt - en zo ja, hoeveel. Politieke partijen in Nederland krijgen relatief weinig subsidie, vergeleken met andere Europese landen. IJsland geeft 10,53 euro per hoofd van de bevolking per jaar, Duitsland 5,79 euro, België 1,89 euro, Frankrijk 1,20 euro en Nederland 0,93 euro. Het gemiddelde in West-Europa is 2,58 euro per hoofd van de bevolking.