Van armoedebestrijding naar financiële bestaanszekerheid

Sinds de commissie Sociaal Minimum in haar rapport ‘Een zeker bestaan 2’ uit 2023 heeft aangegeven dat de rijksoverheid een centrale rol moet krijgen in het waarborgen van de bestaanszekerheid, met landelijke regelingen en voorzieningen is er een verandering te zien op het gebied van armoedebestrijding. Het onlangs verschenen rapport ‘Eerlijker en eenvoudiger armoedebeleid’ van het IPE onderschrijft dit.

Armoede is een probleem dat generaties overstijgt. Beleidsmakers en maatschappelijke organisaties werken al jaren aan armoedebestrijding, maar de discussie verschuift steeds vaker naar een fundamentelere benadering: bestaanszekerheid. Waar armoedebestrijding zich richt op het verlichten van acute nood, richt bestaanszekerheid zich op het creëren van structurele oplossingen die voorkomen dat mensen überhaupt in armoede belanden. Het verschil tussen deze benaderingen is cruciaal om echte vooruitgang te boeken.

Wat we ons dan kunnen afvragen:
Valt schuldhulpverlening onder armoedebestrijding of het versterken van de (financiële) bestaanszekerheid?

De grenzen van armoedebestrijding

Armoedebestrijding is vaak gericht op het bieden van tijdelijke hulp. Denk aan voedselbanken, schuldhulpverlening en toeslagen. Deze maatregelen zijn onmisbaar, maar behandelen vaak slechts de symptomen van armoede. Ze helpen mensen om te overleven, maar bieden niet altijd de stabiliteit die nodig is om duurzaam vooruit te komen.

Bovendien brengt een systeem dat gericht is op armoedebestrijding vaak bureaucratische barrières met zich mee. Mensen in armoede moeten voortdurend bewijzen dat ze recht hebben op hulp, wat leidt tot stress, onzekerheid en een gebrek aan perspectief. Dit houdt een vicieuze cirkel in stand waarin mensen afhankelijk blijven van tijdelijke steun in plaats van structurele verbetering van hun situatie.

De kracht van bestaanszekerheid

Bestaanszekerheid gaat verder dan armoedebestrijding. Het richt zich op een stabiele basis: voldoende inkomen, toegang tot betaalbare zorg, een veilige woonomgeving en gelijke onderwijskansen. In plaats van achteraf te repareren, voorkomt bestaanszekerheid dat armoede ontstaat. Dit dwingt ook tot samenwerking van verschillende domeinen.

Iedere 4 jaar moeten gemeenten hun beleid aanpassen. Dit vanuit de behoeften van hun inwoners, ontwikkelingen in hun stad, maar zeker ook vanuit politieke drijfveren. Je ziet nu steeds meer dat gemeenten de termen: armoedebeleid, beleidsmedewerker armoede, armoedeproblematiek vervangen voor ‘versterken van de (financiële) bestaanszekerheid en beleidsadviseur bestaanszekerheid.

Beleid dat gericht is op bestaanszekerheid omvat bijvoorbeeld:

- Een leefbaar minimumloon en eerlijke lonen, zodat werkenden niet in armoede verkeren.
- Een vereenvoudigd en toegankelijk sociaal vangnet, dat voorkomt dat mensen door ingewikkelde regels tussen wal en schip vallen.
- Betaalbare huisvesting en basisvoorzieningen, zodat een stabiel thuis een recht is en geen luxe.
- Investeringen in onderwijs en kansen voor iedereen, waardoor armoede niet wordt doorgegeven aan de volgende generatie.

Het is tijd om de focus te verleggen van symptoombestrijding naar preventie en structurele oplossingen. Dit vraagt om een andere manier van denken, werken en beleid maken. In plaats van steeds weer middelen vrij te maken om acute armoede te verlichten, moeten we investeren in systemen die bestaanszekerheid garanderen.

Bestaanszekerheid leidt tot minder stress, meer maatschappelijke participatie en uiteindelijk tot lagere maatschappelijke kosten. Mensen die zich geen zorgen hoeven te maken over basisbehoeften, kunnen zich richten op persoonlijke ontwikkeling, werk en het bijdragen aan de samenleving.

Een stap vooruit

De keuze tussen armoedebestrijding en bestaanszekerheid is geen kwestie van óf-óf, maar van prioriteiten stellen. Acute hulp blijft nodig, maar mag niet het eindstation zijn. We hebben beleid nodig dat verder kijkt dan korte termijnoplossingen en investeert in een samenleving waarin iedereen zekerheid heeft over zijn of haar basisbehoeften. Alleen zo kunnen we armoede echt bestrijden—door het te voorkomen.

Het is tijd om te kiezen voor vooruitgang in plaats van overleven. Voor een samenleving waarin iedereen niet alleen recht heeft op hulp, maar op een toekomst met perspectief.