Schuldhulpverlening kan en moet anders

Het sociale domein verandert. Met de drie decentralisaties (3D) staan alle uitvoerende taken in het sociale domein ter discussie. Dit biedt de kans om de schuldhulpverlening echt integraal op te pakken en deze meteen ook effectief en efficiënt vorm te geven. Schuldproblemen voorkomen en oplossen is mede bepalend voor het succes van de hervorming in het sociaal domein. Vraag een burger met meerdere problemen naar de hoogste prioriteit en het antwoord luidt steevast: mijn schulden oplossen.

Meerwaarde integrale aanpak

Schuldenproblematiek staat zelden op zichzelf. Vaak is er sprake van andere problemen binnen het sociale domein (zoals gezondheid, verslaving, opvoeding, (sociale) participatie en/of huisvesting), die de oorzaak of juist het gevolg zijn van de schulden. Daarom is het essentieel om eerst stabiliteit te brengen in de schuldensituatie, om vervolgens de andere problemen aan te kunnen pakken.

Overal in sociale domein

De schuldenproblematiek speelt in alle delen van het sociale domein:

-	iemand met schulden heeft minder kans op werk,
-	de kans op schulden is groter in de sociale werkvoorziening,
-	problematische schuldensituatie kan invloed hebben op de productiviteit,
-	in de jeugdzorg is het een bepalende factor, omdat het een van de stressfactoren is in een gezin,
-	veel mensen in de langdurige zorg hebben schuldproblemen en zijn financieel onvoldoende zelfredzaam,
-	jongeren met schulden presteren minder goed en hebben veel moeite een startkwalificatie te behalen.

De afgelopen jaren is weliswaar ingezet op preventie (bijvoorbeeld via vroegsignalering), maar toch richten de meeste vormen (en capaciteit) van schuldhulpverlening zich nog altijd op schuldsanering.

Financiële zelfredzaamheid

Hulpvragers moeten in staat zijn ‘rond te komen met hun inkomen’. Daarom ligt de oplossing voor verbetering eerder bij financiële zelfredzaamheid dan bij schuldsanering. Dat betekent een meer activerende schuldhulpverlening, eerder in het proces.

Van schuldhulpverlening naar schulddienstverlening

Het sociale domein kent diverse soortgelijke benaderingen. Ook in dit geval is een nieuwe manier van werken nodig. De hulpverlener neemt de problemen niet over, maar leert de schuldenaar de problemen zelf op te lossen. Schuldhulpverlening wordt dan schulddienstverlening. Maatschappelijk middenveld en bedrijfsleven hebben een nadrukkelijke rol bij de vergroting van de financiële zelfredzaamheid. Het betreft een samenspel van houding- en gedragsverandering in combinatie met maatregelen tot vroegsignalering.

Voordelen voor iedereen

Deze verschuiving levert voordelen op, niet alleen voor schuldenaars als klant, maar ook voor schuldeisers als direct belanghebbende en voor de gemeente als dienstverlener. De klant behoudt of krijgt weer de regie, eventuele problemen zijn en blijven oplosbaar. Klanten zullen ook minder vaak een beroep doen op zwaardere dienstverlening. Maar vooral zullen er minder schuldproblemen een wissel trekken op andere domeinen (werk, zorg, jeugd en onderwijs). Het betekent ook minder recidive, omdat mensen hebben geleerd problemen op te lossen, maar ook problemen te voorkomen.

 

Hoe ziet schulddienstverlening er uit?

We sluiten voor de schulddienstverlening aan bij het veelgemaakte onderscheid in het sociale domein:

• nulde lijn: alles wat burgers zelf organiseren en algemeen toegankelijke collectieve dienstverlening;
• eerste lijn: kortdurende professionele ondersteuning en waar nodig doorverwijzen;
• tweede lijn: langdurige of specialistische zorg.

Heroriëntatie schuldhulpverlener

De verschuiving van tweede naar eerste of zelfs nulde lijn levert automatisch goedkopere en minder langdurige vormen van zorg en dienstverlening op (vrijwilligers, eigen kracht, burgerkracht). Voor veel gemeenten betekent dat wel een heroriëntatie op de huidige schuldhulpverlener, en niet zelden een samenwerking binnen een Gemeentelijke Regeling, zoals een regionale kredietbank.

Meer weten?

Wilt u meer weten over schulddienstverlening? Lees hier de white paper of kijk op de website van RadarAdvies.

Ook kunt u contact opnemen met Bob de Levita (b.delevita@radaradvies.nl), auteur van dit artikel.