Gemeenten blijven discrimineren met asielbeleid

Gemeenten discrimineren nog steeds met hun asielbeleid door wel Oekraïners op te vangen maar geen vluchtelingen met een andere etniciteit. Dat bevestigt het College voor de Rechten van de Mens desgevraagd aan Binnenlands Bestuur. In juli 2022 signaleerde het College al discriminerend huisvestingsbeleid. Precies een jaar later lijkt een ongelijke behandeling alleen maar verder genormaliseerd.

Compenseren met Oekraïners

De gemeente Twenterand kondigde deze week aan voor 2,2 miljoen euro een camping aan te zullen kopen, om daar Oekraïense ontheemden op te vangen. De gemeenteraad besloot eerder niet mee te werken aan de huisvesting van asielzoekers, en de uitbreiding van de opvang voor Oekraïners dient daarom als een soort compensatie richting de Veiligheidsregio. Een dergelijke afweging is discriminatie in de zin van de Algemene wet gelijke behandeling, zo oordeelde het College voor de Rechten van de Mens vorig jaar.

Discriminatie

‘Het feit dat de Oekraïense vluchtelingen een bijzondere juridische status hebben betekent niet dat er geen sprake kan zijn van discriminatie’, zo schreef het College toen. ‘Het gaat in de kern namelijk om twee groepen in een vergelijkbare situatie: mensen die zijn ontheemd en bescherming behoeven.’ Toch reageren gemeenten anders op de komst van de twee groepen. Er werden volgens het College vorig jaar duizenden opvangplekken vrijgehouden voor ontheemden uit Oekraïne, terwijl andere asielzoekers in Ter Apel in mensonterende omstandigheden verblijven. Ook de Adviesraad Migratie constateerde recent dat de ongelijke behandeling steeds problematischer wordt. 

Nog steeds signalen

Twenterand is daarin dus niet uniek, maar het laat wel zien dat de ongelijke behandeling standhoudt. Het College is het eens met die constatering van Binnenlands Bestuur. ‘We vangen nog steeds signalen op dat gemeenten een voorkeur uitspreken om bepaalde groepen asielzoekers op te vangen boven anderen, bijvoorbeeld liever vrouwen en kinderen dan alleenstaande mannen, of zelfs zo sterk gesteld dat een gemeente alleen Oekraïners wil opvangen en geen asielzoekers met een andere herkomst’, zo laat een woordvoerder desgevraagd weten.

Ook zonder Spreidingswet hebben rijksoverheid en de lokale overheden mensenrechtelijke verplichtingen om asielzoekers goed op te vangen en niet te discrimineren

Niet wachten op Spreidingswet

Sinds de oproep van het College precies een jaar geleden, en een bevestigende uitspraak van Het Gerechtshof Den Haag in december, zijn er volgens het mensenrechteninstituut te weinig stappen ondernomen om discriminatie door gemeenten te voorkomen. Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg ziet in de Spreidingswet de uitkomst. ‘Ook zonder Spreidingswet hebben rijksoverheid en de lokale overheden mensenrechtelijke verplichtingen om asielzoekers goed op te vangen en niet te discrimineren’, aldus het College. Wachten op nieuwe wetgeving is met andere woorden geen excuus.

Extra middelen

Nog bovenop de grotere bereidheid om Oekraïense ontheemden op te vangen lijken ook steeds meer gemeenten bereid extra middelen beschikbaar te stellen ten behoeve van hun integratie en participatie. De gemeente Borne kondigde afgelopen week bijvoorbeeld aan het collegegeld voor Oekraïense ontheemden op zich te zullen nemen. Vanaf komend studiejaar gaan zij het reguliere collegegeld voor buitenlandse studenten betalen. Om ongelijkheid tussen de Oekraïners en Nederlanders tegen te gaan trekt de gemeente daarom maar de portemonnee.

Kansenongelijkheid

Waar de gemeente niet bij stilstaat is de ongelijkheid die zij daarmee creëert tussen de Oekraïners en vluchtelingen uit andere landen. Zij kunnen namelijk nergens hun studiekosten declareren, en betalen ook dit tarief van ruim €10.000,-. Dit soort lokale initiatieven komen nog bovenop landelijke subsidies, zoals de 15 miljoen euro die het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beschikbaar stelde voor taallessen aan Oekraïners, en de relatieve vrijheden ten opzichte van asielzoekers die deze groep door hun wettelijke status krijgt.

Recht om te werken

Of hierbij ook sprake is van discriminatie kan het College niet beoordelen. Wel ziet het mensenrechteninstituut dat deze maatregelen, gericht op het vinden van werk, ingezet worden voor Oekraïners. ‘Zij hebben het recht om te werken vanaf aankomst in Nederland, omdat op hen de tijdelijke beschermingsrichtlijn van toepassing is. Asielzoekers uit andere landen mogen als hun asielaanvraag 6 maanden in behandeling is ook 24 weken per jaar werken. Zij zouden ook gebaat zijn bij dergelijke ondersteuning.’