Miljardeninjectie lost tekort op jeugdbudget niet op

Ook al komt het kabinet straks met pak ‘m beet structureel 1,7 miljard euro extra over de brug voor de jeugdzorg, dan nog blijven zo’n zes op de tien gemeenten met tekorten zitten. Althans, als het extra rijksgeld volgens de huidige verdeelsystematiek wordt verdeeld. De tekorten per gemeente lopen gigantisch uiteen. Het tekort ligt gemiddeld op dertig procent met een uitschieter naar 186 procent. Kleinere gemeenten komen vaker niet uit met het rijksbudget dan grote(re) gemeenten.

Plusje in elf gemeenten

Terschelling, Rozendaal en Noord-Beveland hebben procentueel de grootste tekorten, Ameland, Zoeterwoude en Urk de laagste. Rotterdam is de grootste gemeente zonder een tekort ten opzichte van het rijksbudget, Amsterdam heeft met 70 miljoen euro het grootste absolute tekort. Bijna alle gemeenten komen niet uit met het rijksbudget voor de jeugdzorg. Slechts elf gemeenten noteren een overschot. Dat blijkt uit de dinsdag verschenen benchmark tekorten jeugdzorg van strategisch adviesbureau it’s public over de cijfers van 2019.

 

Politieke keuzes

It’s public heeft in zijn analyse gekeken naar de rijksinkomsten voor de jeugdzorg en de gemeentelijke uitgaven daarvoor. Veel gemeenten nemen in hun begroting een hoger bedrag voor jeugdzorg op dan het rijk beschikbaar stelt. Daaraan liggen politieke keuzes ten grondslag. Om gemeenten onderling beter met elkaar te kunnen vergelijken, zijn die politieke keuzes buiten beschouwing gelaten en is sec gekeken naar de rijksinkomsten versus gemeentelijke uitgaven, verduidelijkt Hugo den Breejen, adviseur en oprichter van it’s public.

 

Tekort gemiddeld 30 procent

Het gemiddelde tekort van gemeenten ligt op dertig procent, maar er zijn heel veel forse uitschieters naar boven. Vier gemeenten hebben een tekort van meer dan 90 procent ten opzichte van het rijksbudget. Het gaat om Terschelling (186 procent), Rozendaal (118 procent), Noord-Beveland (112 procent) en Reeuwijk-Bodegaven (104 procent). Vier gemeenten houden, ten opzichte van het rijksbudget, meer dan tien procent op het jeugdbudget over. Het gaat om Ameland (22 procent), Zoeterwoude (18 procent), Urk (16 procent) en Eersel (11 procent). Als niet naar percentages, maar naar bedragen wordt gekeken, noteert Amsterdam met 70,2 miljoen euro het grootste tekort, gevolgd door Den Haag (26 miljoen) en Tilburg (23,9 miljoen).

 

Hoe kleiner, hoe vaker tekort

Kleinere gemeenten komen door de bank genomen vaker niet uit met het rijksbudget dan grotere gemeenten, zo blijkt verder uit de benchmark. Gemeenten tot 25.000 inwoners noteren een gemiddeld tekort van 37 procent. Gemeenten vanaf 150.000 inwoners kijken gemiddeld tegen een tekort van 25 procent aan. De onderlinge verschillen zijn echter groot.

 

Mismatch

It’s public heeft geen duidelijk, uniform verband kunnen vinden tussen het bedrag dat een gemeente van het rijk krijgt voor elke jongere in hulp en het tekort op de jeugdzorg. ‘Het zou kunnen dat een tekort ontstaat door een mismatch in de daadwerkelijke onderliggende drijvers van behoefte naar jeugdzorg en de verdeling in gemeentefonds’, aldus de onderzoekers. Opvallend is dat er grote verschillen in tekorten zitten tussen gemeenten die in dezelfde inkooporganisatie werken. Deze gemeenten werken met dezelfde contract- en tariefafspraken.   

 

‘Pech’

Verschillende oorzaken kunnen ten grondslag liggen aan de tekorten, ‘maar we hebben geen dominante factor gevonden’, aldus Den Breejen. Hoewel het budget in gemeentefonds wordt bepaald aan de hand van objectieve maatstaven, komen deze niet altijd overeen met de werkelijkheid. Daarnaast hebben beleidskeuzes en inrichting van het zorglandschap effect op de jeugduitgaven. Gemeenten kunnen ook ‘pech’ hebben als een jongere met zware problematiek voor zorg aan de deur klopt. Het gaat dan vaak om dure trajecten, die er vooral bij kleine gemeenten financieel inhakken.

 

Te grote onderlinge verschillen

Momenteel hebben het kabinet en gemeentekoepel VNG een dispuut over structurele ophoging van het rijksbudget voor de jeugd. Stel dat het kabinet het door AEF berekende tekort van 1,7 miljard euro aan het gemeentefonds toevoegt, dan heeft 60 procent van de gemeente nog steeds een tekort, zo heeft it’s public berekend. De onderlinge tekorten tussen gemeenten verschillen immers enorm, terwijl het extra rijksgeld gelijkmatig over alle gemeenten zal worden verdeeld. ‘Gemeenten met een groter tekort krijgen niet een groter aandeel vanuit dat extra rijksbudget’, aldus Den Breejen. Het tekort zal bij die 60 procent van de gemeenten door het extra rijksgeld wel lager worden, maar niet verdwijnen. Zo’n veertig procent van de gemeenten houdt na de structurele injectie wel geld over.

 

 

Bron: Benchmark tekorten jeugdzorg, it's public