Maatschappelijke opvang vaak ontoegankelijk

De maatschappelijke opvang (MO) is vanwege zogenoemde regiobindingseisen door centrumgemeenten slecht toegankelijk, concludeert het Trimbos Instituut naar aanleiding van onderzoek.

Mystery guests

Het Trimbos Instituut stuurde een aantal ervaringsdeskundige mystery guests naar 43 centrumgemeenten om aan den lijve te ondervinden hoe (on)toegankelijk de daklozenopvang is. Sommige centrumgemeenten werden meerdere malen bezocht. Van de aanmeldingen resulteerde 51 procent in opvang, soms van tijdelijke aard. Twee derde van de afwijzingen werd onder meer gemotiveerd met de reden dat de aanmelder niet genoeg binding had met de regio rond de desbetreffende centrumgemeente. In zo’n 40 procent van de afwijzingen was het ontbreken van regionale binding de enige reden.

Tussen wal en schip

Daarmee wordt de Wmo 2015 volgens het Trimbos Instituut niet nageleefd. Daarin staat dat de toegang tot MO-instellingen landelijk is, en dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het verschaffen van voldoende opvang. Door plaatselijke regiobindingscriteria vallen hulpbehoevenden volgens het Trimbos Instituut echter tussen wal en schip. Hoewel in een vorig onderzoek in 2015 minder mystery guests toegang kregen tot de maatschappelijke opvang, werd het niet voldoen aan regiobindingscriteria toen nog minder vaak als reden voor afwijzing opgevoerd.

Onder het vergrootglas

Dertien gemeenten kregen vaker dan twee keer een mystery guest op bezoek omdat de MO daar onder het vergrootglas van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ligt. In Rotterdam en Almere resulteerden alle zes aanmeldingen in afwijzingen. In Rotterdam was een gebrek aan regiobinding bij alle afwijzingen de enige reden. In Almere kregen alle mystery guests te horen dat de opvang vol is. Ook in Nijmegen kregen alle aanmelders nul op het rekest. Daar werd vijf maal aangegeven dat een gebrek aan regiobinding reden voor afwijzing is. Vier aanmelders kregen daar ook te horen dat de opvang vol is. Van de dertien gemeenten die vaker dan twee maal werden bezocht, werden relatief het minste mystery guests afgewezen in Utrecht en Oss. 

Handreiking moet duidelijker en eenduidiger

Volgens het Trimbos Instituut is het van groot belang dat de VNG-handreiking Landelijke toegankelijkheid en regiobinding maatschappelijke opvang een duidelijker en eenduidiger karakter krijgt; het begrip ‘aantoonbare binding’ wordt momenteel per gemeente nog verschillend geïnterpreteerd. ‘Ook termen zoals ‘een positief sociaal netwerk’, ‘de voorwaarden voor een succesvol traject’ of ‘gegronde redenen om tegemoet te komen aan de wens van cliënt’ zijn ruim op te vatten’, aldus de onderzoekers. Ook zouden gemeenten betere afspraken met MO-instellingen moeten maken over opvang, overdracht, plaatsing en eventuele verdere ondersteuning na een afwijzing. Daarnaast wijst het Trimbos Instituut op het belang van verder onderzoek naar de oorzaken van lokale capaciteitsproblemen.