Kostendelersnorm gewijzigd per 1 januari 2023

Mensen die samen in een huis wonen, kunnen de kosten, zoals die van huur en gas, vaak delen. Per persoon zijn hierdoor de kosten van levensonderhoud lager. In de Participatiewet geldt de kostendelersnorm, die rekening houdt met de voordelen die kostendelers binnen een huishouden hebben. De wetgever was bij het opstellen van deze norm van mening dat het stapelen van meerdere bijstandsuitkeringen op één woonadres ongewenst is én dat de schaalvoordelen vanwege het kunnen delen van kosten in aanmerking moeten worden genomen.
De kostendelersnorm is gewijzigd per 1 januari 2023.

Lees de opinie van mr. Lance op den Camp, eindredacteur Schulinck Participatiewet en juridisch adviseur bij Wolters Kluwer, waarin hij:

• Uitlegt welke wijziging voor de kostendelersnorm is ingegaan per 1-1-2023
• Wat die wijziging betekent voor de burger
• Hoe de gemeente zich op de wijziging kan voorbereiden

De kostendelersnorm: voor wie en wanneer?

Wanneer een bijstandsgerechtigde 21 jaar of ouder is én medebewoners heeft die in de kosten delen, is de kostendelersnorm van toepassing. Een kostendelende medebewoner is een persoon van eveneens 21 jaar of ouder die in dezelfde woning als de bijstandsgerechtigde woont. Er bestaan uitzonderingen voor studenten en mensen met een commerciële relatie. Als belanghebbende meer kostendelende medebewoners heeft, wordt de kostendelersnorm lager.

De wijziging in de kostendelersnorm per 1 januari 2023

De Eerste en Tweede Kamer hebben ingestemd met het wetsvoorstel Breed offensief[1], om de kostendelersnorm per 1 januari 2023 te wijzigen.[2] Personen jonger dan 27 jaar kunnen volgens de wijziging geen kostendelende medebewoner meer zijn. Die grens ligt op dit moment nog bij 21 jaar.

Een reden voor de voorgestelde wijziging is dat meer jongvolwassenen uit bijstandsgezinnen het ouderlijk huis verlaten sinds de kostendelersnorm werd ingevoerd, zo blijkt uit onderzoek. Dak- en thuisloosheid liggen dan op de loer.[3]

In de gemeenten Rotterdam en Arnhem wordt deze nieuwe kostendelersnorm al sinds 1 juli 2022 – vooruitlopend op de wetswijziging – toegepast. Bijzonder, want de wet biedt daarvoor nog geen basis er is ook geen oproep geweest vanuit het ministerie van SZW om vooruit te lopen op de wetswijzing.[4]

Wat verandert er bij de wijziging van de kostendelersnorm?

Bij het ingaan van de wijziging tellen personen jonger dan 27 jaar niet meer mee als kostendeler bij de bijstand van een ander. De wetgever heeft er echter voor gekozen dat andersom de kostendelersnorm wél geldt voor personen vanaf 21 jaar en dat daarbij leeftijdsgrens niet wordt opgetrokken naar 27 jaar.

Laten we een voorbeeld gebruiken om het verschil te laten zien:

Aanpassing van systemen

Het is belangrijk dat gemeenten hun systemen tijdig aanpassen op deze voorgestelde wijziging van de kostendelersnorm.

Schulinck In-Form formulieren

De slimme digitale formulieren van Schulinck In-Form kunnen gemeenten goed ondersteunen. Het formulier Aanvraag Levensonderhoud, waarmee de burger een aanvraag om bijstand voor levensonderhoud kan indienen bij de gemeente, vraagt al veel informatie uit. Op basis van de verkregen informatie kan het formulier automatisch bepalen of de kostendelersnorm van toepassing is. Zodra de wetswijziging van kracht wordt, zal het formulier direct worden aangepast.

Rekentool kostendelersnorm

Er is een handige rekentool beschikbaar voor klanten van de Schulinck Participatiewet kennisbank, om te beoordelen of de kostendelersnorm van toepassing is en om direct de juiste hoogte daarvan te berekenen. De uitkomst van de beoordeling en berekening wordt in een rapport beschikbaar gesteld, zodat dit kan worden gebruikt als onderbouwing. Ook deze tool, die eveneens door Schulinck In-Form werd ontwikkeld, zal worden aangepast aan de nieuwe kostendelersnorm.

Maatwerk in de Participatiewet

Gemeenten hebben in de Participatiewet de mogelijkheid om maatwerk toe te passen. Dat kunnen ze bijvoorbeeld doen door de bijstandsnorm in individuele gevallen hoger vast te stellen als bijzondere omstandigheden dat rechtvaardigen.[5]

Uitzonderen van de kostendelersnorm

Ook is het mogelijk mensen tijdelijk uit te zonderen van de kostendelersnorm. Dat kan bijvoorbeeld het geval zijn bij mensen die Oekraïense vluchtelingen in huis opvangen.[6] De digitale formulieren van Schulinck In-Form kunnen ook in deze situaties helpen bij het toepassen van de kostendelersnorm. Vraag eens naar de mogelijkheden!