Maatregelen tegen overgewicht bereiken studenten niet

Hoewel onder jongeren van 18 tot 25 jaar overgewicht toeneemt en inmiddels een kwart te zwaar is, slanken de jongere leeftijdscategorieën juist af. Dat blijkt uit de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Die laten een gedeeltelijk positief beeld zien van overgewicht bij jongeren. Dat zegt Mieke Spaans van Gezonde Jeugd Gezonde Toekomst (JOGG), een organisatie die wordt gefinancierd vanuit het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en die gemeenten ondersteunt om de omgeving waarin jongeren opgroeien gezonder te maken.

Stijgende lijn

Binnen de groep jongeren tussen de 18 en 25 jaar komt overgewicht steeds vaker voor. In 2021 was 23,8 procent te zwaar en in 2014 had van die leeftijdscategorie ‘slechts’ 21 procent overgewicht. Inmiddels is dit opgelopen tot meer dan 25 procent. Van de gehele groep jongeren en kinderen tussen de 2 en 25 jaar oud was in 2014 nog 14,7 procent te zwaar. In 2022 is dat getal opgelopen tot 17,2 procent. Dat is dan wel iets minder dan het jaar daarvoor. Toen had 18,3 procent overgewicht. Voor het eerst sinds 2019 daalt het aantal te zware kinderen in de leeftijdscategorie tot 18 jaar.

JOGG

Via gemeenten zet het rijk al jaren en op verschillende fronten in om de toename van overgewicht en obesitas in te dammen. Onder andere via JOGG. Mieke Spaans, Manager Strategie, Communicatie & Expertise bij JOGG, ziet de positieve effecten van de organisatie terug in de meest recente publicatie van het CBS. ‘Er is vanaf 2014 tot nu een stijging te zien van het overgewicht onder jongeren, maar sinds vorig jaar is dit percentage voor kinderen onder de 18 flink gedaald. Dat is heel erg fijn. Zeker gezien de coronacrisis, waarvan al is gebleken dat dit een negatief effect heeft gehad op de gezondheid van jongeren.’

Energiecrisis

Ook de energiecrisis die er nu bij is gekomen, waardoor de sociaaleconomische positie van gezinnen onder druk is komen te staan, verergert volgens JOGG de gezondheidsproblematiek en de frequentie van overgewicht. ‘Het is dan best een positief geluid te noemen dat er bij de jongste kinderen een dalende lijn te weernemen is.’ Volgens Spaans is niet te zeggen of dit effect direct veroorzaakt is door de inzet van JOGG, maar gezien de omvang van het netwerk verwacht zij wel dat het een bijdrage heeft geleverd.

Het is voor gemeenten een stuk makkelijker om scholieren te benaderen, via de school. Daarna verdwijnen ze uit het zicht.

Mieke Spaans, JOGG

Opleidingsniveau en afkomst

In de 212 gemeenten waar de organisatie actief is, wordt met een lokale aanpak gewerkt. JOGG treedt op als kennispartner. Zwolle was in 2010 de eerste gemeente die zich aansloot. De ambities werden in de Overijsselse plaats verwerkt in een lokaal programma genaamd ‘Zwolle Gezonde Stad’. Daarbij is de keuze gemaakt om te gaan voor een gebiedsgerichte aanpak. Dit omdat er ook op wijkniveau grote verschillen bestaan in overgewicht bij jongeren. Dit heeft onder andere met het opleidingsniveau en de afkomst te maken, zo blijkt ook uit de cijfers van het CBS.

Ongelijk investeren

‘De grootste problemen zijn er in de armste wijken’, aldus Spaans. ‘Zeker in grotere gemeenten is het daarom verstandig om een gebiedsgerichte aanpak te gebruiken. Dat betekent soms ongelijk investeren: de aandacht moet gaan naar de mensen die ook de meeste hulp nodig hebben. Wat we zien is dat overgewicht geen opzichzelfstaand probleem is: Geld- of schuldenproblematiek, maar ook mentale gezondheid heeft een sterk negatief effect. Die zaken vallen regelmatig samen met de wijkgrenzen binnen een gemeente.’

Na school uit zicht

Opmerkelijk is dat JOGG, ondanks de opvatting dat investeringen nodig zijn waar de problematiek het grootst is, vooral kijkt naar de groep kinderen tot 18 jaar. De problemen zijn immers groter onder de volwassen jongeren, zo bevestigt het CBS maar weer eens. Dat heeft er volgens Spaans enerzijds mee te maken dat het normaliseren van een gezonde levensstijl het beste zo vroeg mogelijk kan gebeuren. Anderzijds worstelen gemeenten met het bereiken van jongvolwassenen. ‘Het is voor gemeenten een stuk makkelijker om scholieren te benaderen, via de school. Daarna verdwijnen ze uit het zicht.’

MBO studenten

JOGG heeft inmiddels een project opgestart genaamd ‘Fit for the Job’, waarbij toenadering wordt gezocht met leerbedrijven binnen het mbo. Dat gaat echter veelal om mensen die werkzaam zijn binnen een commercieel bedrijf, waar de overheid een stuk minder invloed kan hebben op de cultuur. Voor studenten in het hoger onderwijs wordt op dit moment door JOGG nog niks ondernomen. Ook binnen het programma ‘Gezonde School’ is geen aandacht voor hbo- en wo-instellingen.

Om de hoek van bijna iedere school zit een McDonalds en je wordt gebombardeerd met advertenties voor ongezond eten.

Mieke Spaans, JOGG

Integrale aanpak

De cijfers van het CBS laten zien dat dit misschien wel nodig is, erkent Spaans: ‘Ons project op het mbo is een eerste stap. Het is goed dat er met deze publicatie van het CBS meer aandacht komt voor de groep jongvolwassenen die lastig te bereiken is, al wordt het hoe ouder je bent ook steeds lastiger om van overgewicht af te komen.’ Het recent door het rijk, de GGD en de VNG getekende ‘Gezond en Actief Leven Akkoord’ (GALA) biedt volgens Spaans een integrale aanpak, die hopelijk ook lastiger te bereiken groepen kan vinden, al wordt er niet heel veel meer geïnvesteerd in preventie. De gelden zijn wel beter geoormerkt, wat maakt dat gemeenten meer verplichtingen hebben aangaande hun inzet.

GGD ziet heil in samenwerking

De koepelorganisatie van de GGD ziet heil in de nieuwe integrale aanpak, zo laat een ANP-woordvoerder in reactie op de publicatie van het CBS weten. ‘De kracht zit hem in samenwerking tussen alle betrokken instanties. Het is belangrijk dat jongeren weten waar ze terecht kunnen voor hulp.’ Ook ziet de koepel een belangrijke rol voor gemeenten. ‘In elke gemeente moeten kinderen en jongeren dezelfde kansen krijgen.’ Toch is gedragsverandering, vooral bij oudere kinderen, lastig, erkent de woordvoerder. Het Voedingscentrum laat op haar beurt aan het ANP weten te pleiten voor verschillende door het RIVM voorgestelde maatregelen, zoals het goedkoper maken van gezonde voeding door het schrappen van btw en een suikertaks op producten met toegevoegde suikers.

Maatschappelijke transitie

Volgens JOGG is er een transitie nodig in de gehele maatschappij, die niet kan plaatsvinden zonder dat het bedrijfsleven en het maatschappelijk veld hun verantwoordelijkheid nemen. ‘Onze samenleving is op dit moment gewoon ongezond ingericht. Om de hoek van bijna iedere school zit een McDonalds en je wordt gebombardeerd met advertenties voor ongezond eten. Dat is voor de overheid geen geldkwestie, maar een kwestie van keuzes maken. Daarnaast is het betrekken van publieke organisaties belangrijk. Maak het normaal dat in dorpshuizen en sportclubs geen ongezond eten en drinken wordt verkocht.’