Hervormingen beschermd wonen opnieuw uitgesteld

De invoering van het woonplaatsbeginsel en het nieuwe verdeelmodel voor beschermd wonen is wederom uitgesteld. De inwerkingtreding stond oorspronkelijk gepland voor 1 januari 2026, maar die datum blijkt niet haalbaar. Dat concludeert de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) op basis van een korte update van staatssecretaris Maatschappelijke Zorg Vicky Maeijer (PVV).

De hervorming is al meerdere keren uitgesteld. ‘Een vervelend bericht voor gemeenten, die al lang wachten op de invoering van deze wet en het nieuwe verdeelmodel voor beschermd wonen’, reageert de VNG.

Psychische problemen

Gemeenten, rijk en andere partijen werken al jaren aan de transitie ‘van beschermd wonen naar een beschermd thuis’. Deze wending moet het mogelijk maken dat mensen met psychische problemen vaker thuis of in hun eigen woonplaats kunnen blijven wonen.

Beschermd thuis

Het woonplaatsbeginsel en het nieuwe objectief verdeelmodel moeten ervoor zorgen dat alle gemeenten verantwoordelijk worden voor de ondersteuning van de eigen inwoners. Niet de gemeente waar de cliënt zich aanmeldt, maar de gemeente waar de cliënt vandaan komt wordt verantwoordelijk voor het verstrekken van beschermd wonen. Nu ligt deze verplichting nog bij de centrumgemeenten. Deze doordecentralisatie moet recht doen aan het in 2015 verschenen advies ‘Van beschermd wonen naar een beschermd thuis’ van de Commissie Toekomst beschermd wonen, ook wel bekend als de commissie Dannenberg.

Visie

Het wetsvoorstel dat dit moet regelen ligt sinds begin 2024 bij de Tweede Kamer, maar is nog niet in behandeling genomen. De Kamer verwacht namelijk eerst een bericht van staatssecretaris Maeijer en minister van Binnenlandse Zaken Judith Uitermark (NSC) over hun visie op het voorstel. Dat bericht is er nog niet; de bewindspersonen zijn nog met elkaar in gesprek, meldt de gemeentekoepel.

Middelen

Hierdoor is het niet langer mogelijk om het wetsvoorstel op tijd te behandelen om invoering in 2026 mogelijk te maken. Ook het objectieve verdeelmodel voor de middelen die gemeenten ontvangen voor beschermd wonen wordt daardoor nog niet ingevoerd. Dit verdeelmodel is immers onlosmakelijk verbonden met het woonplaatsbeginsel. De centrumgemeenten blijven het budget voor beschermd wonen in 2026 dus ontvangen op basis van het huidige historische verdeelmodel.

‘Technocratische oplossing’

Hoewel gemeenten al jaren reikhalzend uitkijken naar de invoering, ligt de herziening bij sommige partijen gevoelig. In september 2023 verklaarde een meerderheid van de vaste Kamercommissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport de hervorming controversieel. Ook branchevereniging Valente, die aanbieders van beschermd en begeleid wonen vertegenwoordigt, is een uitgesproken tegenstander. Al jarenlang verzet Valente zich tegen het woonplaatsbeginsel. ‘Het is niets meer dan een verdeelregel om te bepalen welke gemeente de factuur voor beschermd wonen moet betalen’, zei toenmalig directeur Esmé Wiegman in september 2023. Volgens haar draagt het woonplaatsbeginsel op geen enkele manier bij aan passende ondersteuning of huisvesting. Wiegman: ‘Ook wij willen dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen, maar daarvoor moeten andere randvoorwaarden worden gecreëerd, zoals voldoende huisvesting en begeleiding. Deze technocratische oplossing verandert daar niets aan.’