Gemeentepolis loont, maar niet voor iedereen

De gemeentepolis – een collectieve zorgverzekering voor inwoners in een kwetsbare positie – levert de samenleving meer op dan het kost. Het instrument zorgt niet alleen voor lagere uitvoeringskosten bij gemeenten, maar helpt ook schulden te voorkomen en zorgmijding terug te dringen. Toch zijn de baten ongelijk verdeeld: waar sommige partijen financieel profiteren, blijven gemeenten en zorgverzekeraars met een kostenpost zitten. Daarentegen is een alternatief als Bijzondere Bijstand Medische Kosten voor gemeenten duurder. 

De gemeentepolis heeft meerdere doelen: toegang tot zorg garanderen, zorgmijding tegengaan en het ontstaan van betalingsachterstanden voorkomen. Om dit mogelijk te maken, nemen zowel gemeenten als zorgverzekeraars extra kosten voor hun rekening. Gemeenten dragen financieel bij aan de premie, waardoor de polis betaalbaarder wordt voor minima. Gemiddeld bedragen de jaarlijkse kosten van de gemeentepolis 365 euro per deelnemer. Hiervan neemt de gemeente 246 euro voor haar rekening. De rest wordt gedragen door de zorgverzekeraar.

Meerwaarde

Maar de uitgaven blijken zich ruimschoots terug te verdienen. Uit berekeningen van adviesbureau Rebel blijkt dat de baten van de gemeentepolis oplopen tot gemiddeld 682 euro per deelnemer per jaar. De maatschappelijke meerwaarde (opbrengst minus kosten) komt daarmee uit op 317 euro per persoon.

Efficiëntere uitvoering

Hoe komt dat? De eerste opbrengst zit in een efficiëntere gemeentelijke uitvoering. Gemeenten vergoeden doorgaans medische kosten via de regeling Bijzondere Bijstand Medische Kosten (BB-MK), maar dit vereist een tijdrovende individuele aanvraagprocedure. Dankzij de gemeentepolis, waarbij minima zich ruimer kunnen verzekeren en rechtstreeks kunnen declareren bij de zorgverzekeraar, daalt het aantal BB-MK-aanvragen met 40 procent. Dit bespaart niet alleen op uitkeringen, maar ook op uitvoeringsuren en daarmee dus personeelskosten. Per deelnemer levert dit gemeenten jaarlijks gemiddeld 121 euro op.

Schuldpreventie

Een tweede winstpunt is het voorkomen van schulden. De bredere dekking van de gemeentepolis verkleint de kans dat inwoners geconfronteerd worden met onverwachte zorgkosten die ze niet kunnen betalen. Uit een data-analyse door Rebel blijkt dat het aantal mensen met zorgschulden met ongeveer 40 procent toeneemt als een gemeente stopt met de gemeentepolis; de gemiddelde schuld stijgt dan zelfs met 50 procent. Omdat de premie bij bijstandsgerechtigden vaak automatisch wordt ingehouden en direct aan de zorgverzekeraar wordt betaald, draagt dit bij aan schuldpreventie. Bij elkaar bedragen de baten hiervan gemiddeld 259 euro per deelnemer. Die opbrengst komt ten goede aan gemeenten, het rijk, zorgverzekeraars, werkgevers én de inwoners zelf.

Betere gezondheid

De derde opbrengst komt voort uit het terugdringen van zorgmijding. Door de ruimere dekking van de gemeentepolis vermijden minima minder snel noodzakelijke zorg, wat op termijn leidt tot betere gezondheid. Dit voorkomt verergering van klachten of uitstel van behandeling. Tegelijkertijd waarschuwt Rebel dat bredere dekking ook kan leiden tot onnodige zorgconsumptie. Maar per saldo levert deze component een maatschappelijke baat van gemiddeld 302 euro per deelnemer op, met voordelen voor zowel inwoners als zorgverzekeraars.

Profiteren

Hoewel de totale maatschappelijke baten de kosten overtreffen, zijn de opbrengsten niet gelijk verdeeld (zie onderstaande tabel). Gemeenten leggen per deelnemer jaarlijks gemiddeld 78 euro bij, en ook voor zorgverzekeraars zijn de kosten hoger dan de baten. Andere partijen profiteren juist wel, zoals werkgevers die baat hebben bij minder ziekteverzuim en productiviteitsverlies als gevolg van financiële problemen bij werknemers.

Positieve impact

Tegen deze achtergrond is het niet verwonderlijk dat meerdere gemeenten overwegen om de gemeentepolis af te bouwen of te versoberen, in een poging hun uitgaven te drukken. Toch benadrukt Rebel de positieve maatschappelijke impact van het instrument. De gemeentepolis kost geld, maar levert aantoonbaar meer op – niet alleen voor de samenleving als geheel, maar vooral voor de inwoners die er gebruik van maken. Bovendien is het alternatief voor gemeenten duurder. Zo bedraagt het gemiddelde uitkeringsbedrag van de Bijzondere Bijstand Medische Kosten (BB-MK) 270 euro, terwijl gemeenten voor de gemeentepolis 246 euro kwijt zijn.