'Vráág kinderen waar ze mee zitten, dat is heel verhelderend'

Het geluk van kinderen staat onder druk, zeker sinds de coronacrisis. Lokale bestuurders kunnen daar iets aan doen. Wat? ‘Dat kunnen ze het beste aan kinderen en jongeren zélf vragen’, zegt Kinderombudsman Margrite Kalverboer.

Depressie

Volgens een recente Kamerbrief heeft één op de vijftien Nederlandse jongeren een depressie. ‘Dit zijn 80.000 jongeren tussen de 13 en 18 jaar oud’, aldus de brief van meerdere ministeries over de landelijke aanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’.

Slaapproblemen

Eerder bleek uit een onderzoek van het Amsterdam UMC dat één op de zeven Nederlandse jongeren kampt met depressieve gevoelens, vaak in combinatie met paniekaanvallen, slaapproblemen en dalende schoolprestaties.

Corona-pandemie

Als een van de belangrijkste oorzaken van mentale problemen onder jongeren wordt vaak de prestatiedruk genoemd, vooral in het onderwijs. Vaststaat dat jongeren een forse ­mentale tik hebben gekregen door de corona-pandemie.

Overlijden naaste

Uit de recent gepubliceerde Gezondheidsmonitor Jeugd 2021 – een grootschalig onderzoek van het Netwerk GOR onder ruim 166.000 kinderen – blijkt dat middelbare scholieren zich in 2021 minder gelukkig voelden dan in 2019, het jaar voor de coronaperiode. Dit heeft te maken, zo geven deze jongeren aan, met ingrijpende ervaringen zoals een quarantaineperiode, een coronabesmetting of – veel ernstiger – het ernstig ziek worden of overlijden van een naaste.

Gemeentelijk beleid

De mentale gezondheid van jeugdigen raakt gemeenten direct. Zij zijn immers verantwoordelijk voor de jeugdzorg. En – in een latere levensfase – voor een geslaagde ‘landing’ in de samenleving, inclusief de arbeidsmarkt. Wat jongeren belangrijk vinden heeft ook vaak te maken met gemeentelijk beleid, zo blijkt uit de vorig jaar verschenen publicatie SpeakUP van UNICEF Nederland.

Financiële problemen

Zo willen jongeren van 13 tot 18 jaar bijvoorbeeld weten waar ze laagdrempelige hulp kunnen krijgen bij mentale of financiële problemen, óók zonder dat de hele ‘professionele molen’ dan meteen gaat draaien en ouders worden gewaarschuwd. 

Kinderrechtenverdrag

Wat kan de lokale overheid concreet doen om de mentale gezondheid van jongeren te verbeteren? ‘Dat kunnen gemeenten het beste aan kinderen en jongeren zélf vragen’, zegt Kinderombudsman Margrite Kalverboer.  ‘Om goed beleid te kunnen maken, moet je namelijk goed weten wat er onder kinderen speelt. Volgens het Kinderrechtenverdrag hebben ze ook het recht om gehoord te worden over belangrijke ­beslissingen die hun leven beïnvloeden.’

Nooit om mening gevraagd

Jongeren geven echter aan dat gemeenten zelden naar hun mening vragen, zo blijkt uit een begin juli gepubliceerde Unicef-peiling naar de participatie van jongeren bij gemeenten. Vier op de vijf jongeren zeggen dat zij het belangrijk vinden om hun mening te geven, driekwart is echter nog nooit om zijn mening gevraagd.  

Deurwaarder

Mentale problemen van jongeren kunnen totaal verschillende oorzaken hebben, als gemeente moet je die volgens Kalverboer goed kennen. ‘Het maakt nogal uit of een jongere stress heeft doordat een deurwaarder elk moment zijn huis leeg kan komen halen, of doordat hij – van zichzelf én van zijn competitieve omgeving – op alle vlakken voortdurend moet presteren. Ga daarom met kinderen vanaf ongeveer 8 jaar in gesprek en vráág waar ze mee zitten, dat is altijd heel verhelderend.’

Jongerenraden

Zorg daarbij wel voor een goede afspiegeling, onderstreept Kalverboer. ‘Leden van gemeentelijke Jongerenplatforms en Jongerenraden staan vaak toch wat verder af van de problemen waarmee jeugdigen uit minder bevoorrechte gezinnen kampen. Leg kinderen daarom bijvoorbeeld liever een vraag van de gemeente voor via de wijkteams, of vraag scholen om de vraag mee te nemen tijdens de les burgerschap.’

Wereldwijd verschijnsel

Mentale problemen onder jongeren is overigens geen typisch Nederlands verschijnsel, het speelt wereldwijd. Uit het eind 2021 verschenen UNICEF-onderzoek The State of the World’s Children 2021: On My Mind blijkt dat negen miljoen Europese jongeren van 10 tot 19 jaar kampen met psychische problemen, vooral met angst en depressie. Een opvallende uitkomst is dat het percentage Nederlandse jongeren met een psychische aandoening relatief hoog is, namelijk achttien procent, tegen 16,3 gemiddeld in Europa.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 13 van deze week.