FNV eist bij rechter informatie over ‘gratis’ werkenden

De rechtbank Noord-Holland wil dat participatiebedrijf WerkSaam Westfriesland voor half oktober alsnog de in 2018 via een Wob-verzoek door vakbond FNV gevraagde gegevens over het zogenoemde 'Werken zonder Loon' overhandigt. De FNV stapte, voor het eerst over dit onderwerp, naar de rechter, omdat WerkSaam geen informatie zou willen geven over vermeend misbruik van uitkeringsgerechtigden die verplicht worden regulier werk te doen zonder regulier loon.

Verdringing
‘Het werk van deze uitkeringsgerechtigden is veelal gelijk aan het werk van betaalde krachten’, stelt Déjo Overdijk, bestuurder van FNV Uitkeringsgerechtigden, op de website van de vakbond. ‘Daarmee wordt misbruik gemaakt van de positie van uitkeringsgerechtigden. Bovendien is het verdringing van betaald werk en dat kan leiden tot oneigenlijke concurrentie tussen bedrijven.’

Transparantie
Concrete informatie wil de vakbond ontvangen en diende daarvoor al in 2018 een Wob-verzoek in met de vraag bij welke bedrijven de uitkeringsgerechtigden werken, om hoeveel uur het dan gaat en welke werkzaamheden er verricht worden. ‘We willen weten hoeveel mensen dankzij dit gratis werk een vaste baan hebben gekregen. Bovendien is WerkSaam uitvoerder van de zeven aangesloten Westfriese gemeenten, en als overheidsorganisatie moet zij transparant zijn over wat zij doet.’

Werken zonder Loon
Volgens de FNV ontkent WerkSaam dat er documenten bestaan met deze informatie, maar zijn er wel jaarrapportages met percentages, ‘dus dan kun je ook concrete aantallen noemen’. De FNV wil dat er een einde komt aan het ‘Werken zonder Loon’ en wijst op de evaluatie van de Participatiewet door het Sociaal Cultureel Planbureau, waaruit blijkt dat mensen nauwelijks naar duurzaam betaald werk uitstromen. De vakbond benadrukt dat ‘in de tijd van personeelsschaarste en vóór corona landelijk slechts 1 procent van hen vaker werk kreeg’.

Testcase
Daarom werd het tijd voor de eerste rechtszaak die de FNV over dit onderwerp voert die vervolgens anderhalf jaar vertraging opliep door de coronacrisis. De rechtszaak is niet aangespannen namens specifieke personen, maar ‘voor mensen die in deze situatie zitten’. ‘Het is een testcase’, aldus een FNV-woordvoerder die ook vertelt dat intussen soortgelijke zaken worden voorbereid in Groningen.

Formeel
‘Heel jammer‘, noemt Danielle Gelinck, manager beleid en strategie van WerkSaam Westfriesland, de gang naar de rechter door de FNV. ‘We hebben tijdens de hele periode geprobeerd om met de FNV om tafel te gaan en er zijn ook gesprekken geweest met de directeur en het bestuur om er onderling uit te komen. Ze mochten ook meelopen of in ons systeem kijken, maar zij hielden heel formeel vast aan hun Wob-verzoek, dus zijn wij daar ook heel formeel mee omgegaan.’

Wob
Gelinck hecht eraan te vermelden dat WerkSaam als overheidsorganisatie niets heeft te verbergen. ‘We doen niet wat de FNV zegt dat we doen. De FNV vraagt veel en we hebben niet alles op de manier die zij vragen, dus dat maakt het lastig. In het voortraject vroegen zij in algemene termen om informatie. Wij vroegen wat zij nou precies wilden, maar volgens hen wisten wij dat beter. Volgens de Wob hoef je geen gegevens te genereren. De gegevens staan niet in rapporten, en je hoeft van de Wob geen rapport te maken.’

Re-integratietraject
In het kader van re-integratietrajecten helpt WerkSaam mensen op weg naar een betaalde baan voor een bepaalde periode met behoud van uitkering, legt Gelinck uit. ‘Ze volgen een re-integratietraject en dat is iets anders dan werken zonder loon. De periode verschilt per persoon, maar er zit een maximum aan. Het gaat om werkervaring opdoen en ervan leren en ook aan voorwaarden voldoen. Maar op die manier werken is niet oneindig. De maximale termijn is zes maanden. Soms zijn er zelfs verzoeken om die termijn te verlengen. Dat zijn vaak inburgeraars die de taal willen leren en dat willen combineren met werken.’

Glippen
Niettemin ‘glipte’ er voorheen ‘wel eens wat doorheen’, geeft Gelinck toe. ‘Dat betekent dat het zeker niet standaard is, maar dat we de werktermijn in 2015 en 2016 nog niet zo strak bewaakten. Het ging toen ook maar om enkele gevallen. Nu zitten we er strenger op, dus dat gebeurt nu niet meer.’ Maar waarom dan toch niet gewoon de gegevens verstrekken? Volgens Gelinck zitten die gegevens in de individuele klantdossiers. ‘We maken wel rapportages over uitstroom voor gemeenten, maar niet over naar welke werkgever zij gaan. Dat kunnen we wel uit het systeem krijgen, maar dan uit klantdossiers en dat hoeft niet van Wob.’

Toezeggingen
Tijdens de zitting van dinsdag heeft WerkSaam toch toezeggingen gedaan dat ‘wij bepaalde dingen ter beschikking willen stellen’. ‘We zitten ook met de FNV in het Regionaal Arbeidsmarktplatform en in het Mobiliteitsplatform, dus we moeten met elkaar verder. In overleg met rechter is besloten dat we om tafel gaan en kijken wat we wel kunnen leveren. We krijgen daar tot 15 oktober de tijd voor.’ Volgens Gelinck geeft WerkSaam wel aan hoeveel mensen een vaste baan hebben gekregen. ‘Het gaat dan meestal om een tijdelijke contract. Het zijn dus mensen die “in dienst” zijn gekomen.’

Schoorvoetend
De FNV laat per mail weten dat WerkSaam ‘schoorvoetend alsnog bereid is inzage te verschaffen’. De rechtbank in Haarlem eist naleving van de Wob en geeft WerkSaam tot half oktober de tijd. ‘Daar zijn we natuurlijk blij mee, maar de FNV betreurt dat hiervoor een jarenlange procedure moest worden gevoerd.’ Tegelijkertijd wil de FNV WerkSaam nog eenmaal de gelegenheid bieden om de verzochte openheid te geven. ‘Daarom gaan partijen binnen afzienbare termijn om de tafel en afhankelijk van de uitkomst zal meer duidelijk worden over een eventueel vervolg.’

Onderhandelingen
Gelinck vindt de toegevoegde waarde van de informatie ‘drie jaar na dato’ niet zo groot meer. Wel vertelt ze dat WerkSaam destijds onderhandelde met enkele grote opdrachtgevers die het niet kwijt wilde. ‘We waren toen dus wat terughoudend. Dat is al een paar jaar geleden. De tijd doet ook iets.’