Doorbetalen van loon bij stakingen?

Stakende ambtenaren hebben geen aanspraak op loon op grond van de hoofdregel: geen werk, geen loon. Daar staat tegenover dat stakers die zijn aangesloten bij een vakbond een uitkering uit de stakingskassen kunnen krijgen. Degenen die blijven werken hebben gewoon aanspraak op hun loon. Maar hoe zit het met werknemers die wel willen, maar niet kunnen werken door toedoen van hun stakende collega’s? Hebben deze werknemers recht op loon?

Stel dat in een fabriek een klein percentage van de werknemers staakt, waardoor het productieproces komt stil te leggen en de andere werknemers hun werk niet eens meer kunnen doen. Uitgangspunt bij de vraag of zij toch recht houden op loon is dan dat een georganiseerde stakingsactie méér in de risicosfeer van de werknemers als groep ligt dan in de risicosfeer van de werkgever. De werknemers die wel willen maar niet kunnen werken omdat hun collega’s staken hebben in zo’n geval pech: de werkgever mag ook hun loon inhouden.

Behalve stakingen zijn er ook diverse andere collectieve acties mogelijk. Denk aan het draaien van zondagsdiensten, aan langzaamacties of aan publieksvriendelijke acties zoals het niet afstempelen van vervoerbewijzen in het openbaar vervoer. Het gaat dan om acties waarbij de werknemers nog wel werken, maar hun werkzaamheden niet volledig uitoefenen. Ook in dat geval mag de werkgever loon inhouden.

Hoeveel loon mag dan worden ingehouden? Er wordt ten slotte nog wel enigszins gewerkt. In het geval waarin – met steun van de bonden - gratis openbaar vervoers-acties werden gevoerd, overwoog de rechter dat een salariskorting van 50 procent gerechtvaardigd was. Hierbij speelde een rol dat de kosten van de werkgevers doorliepen, terwijl daar geen inkomsten tegenover stonden.

Ook bij dit soort acties zal niet altijd duidelijk zijn wie van de werknemers er aan deelneemt, en in welke mate. Ook hier gold weer dat de acties vooral in de risicosfeer van de werknemers als groep lagen. Met andere woorden: de loonkorting mocht volgens de rechter worden toegepast voor het gehele personeel, ongeacht de vraag of iedere werknemer echt aan de actie had deelgenomen.

Dat is ook om een andere reden wel logisch. Ook een werkwillige werknemer zal immers uiteindelijk kunnen profiteren van de inzet van de vakbonden en van zijn actievoerende collega’s.

Anja Hoffmans
Advocaat bij Clingendael Advocaten in Den Haag