Openbaar bestuur moet vloeibaar zijn

Provincies moeten taken van gemeenten kunnen overnemen en sterke gemeenten moeten taken van provincies kunnen overnemen. Dat heeft minister Ollongren van Binnenlandse Zaken maandagmiddag in de Van Poeljelezing in Zwolle gesteld.

De provincies afschaffen wil Ollongren niet, maar daarmee is niet gezegd dat alles bij het oude moet blijven. Provincies met grote steden gaan een andere rol spelen dan provincies waar geen grote gemeenten zijn. Provincies zijn verschillend. ‘Wie die verschillen in Nederland met dezelfde bestuurlijke oplossing denkt te bedienen, spant het paard achter de wagen.’

Democratische legitimiteit

Als maatschappelijke opgaven samenvallen met de provincie, moet het mogelijk zijn dat de provincie die taken krijgt, vindt Ollongren. Daarbij kan worden gedacht aan de provincie Zeeland die de taken op het gebied van zorg, jeugd en (arbeids)participatie sociaal domein van de Zeeuwse gemeenten kan overnemen. Alle Zeeuwse gemeenten werken nu in een samenwerkingsverband binnen het sociaal domein samen. Nadeel daarvan is dat geen van de gekozen gemeenteraden goed kan sturen op hetgeen er voor hun inwoners aan zorg en ondersteuning wordt ingekocht, aldus Ollongren. Het samenwerkingsverband wordt begrensd door provinciegrenzen. Als de provincie deze taken op zich zou nemen, wordt de democratische legitimiteit vergroot.

Maar andersom zou ook mogelijk moeten zijn, vindt de minister. Zo zou bijvoorbeeld Rotterdam enkele taken van Zuid-Holland kunnen overnemen.

Kameleonhuid

Het openbaar bestuur moet de vraagstukken, de inhoud en de oplossingen centraal stellen. Maatschappelijke kwesties houden zich niet aan grenzen. Het is een heilloze weg om discussie te voeren over welke taak bij welke bestuurslaag hoort, vindt Ollongren. Er is in deze tijd een ‘vloeibaar bestuur’ nodig, aldus Ollongren. ‘Een bestuur dat zich plooit naar de behoeften van het moment. Een bestuur met een kameleonhuid.’ De opgaven zijn leidend. ‘Pas daarna moet daarbij een juiste schaal van overleg en actie gekozen worden’, aldus Ollongren.

Lappendeken

De ruimere bestuurlijke vrijheid moet niet uitmonden in een ‘te grote lappendeken’, tekent Ollongren daarbij aan. Gemeenten en provincies moeten de samenhang in de gaten houden en alert zijn op democratische controle. Van de nieuwe colleges van Gedeputeerde Staten verwacht de minister een visie op bestuurlijke ontwikkelingen in hun provincie. Daarover wilde minister met de nieuwe colleges het gesprek aangaan.