Toezicht op Tata in gebreke door onduidelijke rollen

Toezicht en handhaving op het terrein van Tata Steel in Velsen liepen spaak door verkeerde rolopvattingen van de omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied (NZKG) en provincie Noord-Holland. De omgevingsdienst handelde niet doortastend, waarna de provincie zich een deel van de taken toe-eigende. Dat zette de verhoudingen onder druk. 

Grafietregens
Dat concludeert de Randstedelijke Rekenkamer in het rapport ‘Stof tot nadenken’, waarin de kwaliteit en uitvoering van de VTH-taken bij Tata Steel en het op hetzelfde terrein gevestigde Harsco onder de loep worden genomen. Aanleiding voor het onderzoek waren de veelvuldige grafietregens als gevolg van de uitstoot van stof door Harsco. Het RIVM constateerde in 2019 dat die stof hoeveelheden lood, vanadium en mangaan bevat die 'ongewenst' zijn, vooral voor jonge kinderen. Dat zelfde jaar trad Noord-Hollands gedeputeerde Adnan Tekin (PvdA) al af vanwege de kwestie.    

Niet voortvarend
De rekenkamer stelt nu vast dat overtredingen door de bedrijven lang voortduurden voordat de omgevingsdienst overging tot het opleggen van een last onder dwangsom. De dienst werkte allesbehalve voortvarend. In één geval overschreed zij de beslistermijn bij vergunningverlening. Ook bleek de bevoegdheid om wegens overtreding van de regels vier dwangsommen bij Harsco in te vorderen verjaard. Pas in 2020, vier jaar nadat de grafietregens in de publiciteit raakten, ging de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied doortastender te werk.   

Inefficiënt
Als gevolg van de lange tijd te afwachtende houding van de omgevingsdienst besloot haar opdrachtgever, de provincie Noord-Holland, zelf een aantal VTH-taken ter hand te nemen of nog eens over te doen. ‘Inefficiënt’, concludeert de rekenkamer, ‘en hieruit spreekt weinig vertrouwen in het handelen van de omgevingsdienst’. Ook de provincie zelf opereerde in sommige dossiers laks. Zo besloten GS al in 2014 dat er voor Tata Steel strengere richtlijnen ten aanzien van het geurbeleid moest worden vastgesteld, maar is dat zeven jaar later nog altijd niet gebeurd.

Omwonenden
Kritische noten kraakt de rekenkamer ook over de wijze waarop omgevingsdienst en provincie omgaan met klachten van omwonenden. Zij betrekken de burgers te weinig bij de handhavingskwesties en communiceren onvoldoende met de omgeving. Dat heeft ertoe geleid dat de verhouding met omwonenden gaandeweg is gejuridiseerd. De rechterlijke weg bezorgt burgers vaak niet het verlangde resultaat – wat de onderlinge relaties verder verziekt – en kost de overheden menskracht die ook aan toezicht en handhaving had kunnen worden besteed. |

Structurele verbeteringen
Er is volgens de onderzoekers een groot aantal ‘structurele verbeteringen’ nodig voor het toezicht op het Tata-terrein. Daarbij is een probleem dat veel milieunormen Europees zijn vastgelegd. En op het gebied van geluid geldt de landelijke afspraak dat de ruimte die ontstaat door geluidsbesparende maatregelen door andere bedrijven in dezelfde geluidszone mag worden aangewend. Dat maakt het moeilijk om overlast af te bouwen. Wel heeft de provincie volgens de rekenkamer op dit punt een agenderende functie richting rijk en Europese Unie.

Duidelijker rolscheiding
Op regionaal niveau raden de onderzoekers een duidelijker rolscheiding aan tussen provincie en omgevingsdienst. Verder zou er meer vooroverleg moeten komen met de bedrijven over het proces van vergunningverlening en moeten ook de partijen die een wettelijk adviesrecht hebben hier eerder bij worden betrokken. Daarnaast moet de ‘bestuurlijke sensitiviteit’ binnen de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied worden vergroot, zodat de dienst bij toekomstige tekortkomingen eerder bij Gedeputeerde Staten aan de bel trekt. Om de communicatie met omwonenden te verbeteren, adviseert de Randstedelijke Rekenkamer onder meer een centraal meldpunt voor klachten van burgers.