Vol? Dat is een kwestie van kiezen
Jan-Jacob van Dijk (Rli) en Marko Hekkert (PBL) over de deze zomer te verschijnen Ontwerp Nota Ruimte.
Vlak voor de zomer wordt in de Ontwerp Nota Ruimte de toekomstige inrichting geschetst van ons overvolle land. Hoewel overvol? Dat staat volgens de leiders van de twee belangrijkste ruimtelijke adviesorganen van de regering nog te bezien. ‘Wat we mínder willen – die keuze durven we niet te maken.’
Postzegel
Het is al eens berekend: we hebben ongeveer 1,7 keer de oppervlakte in Nederland nodig om alles wat we er willen, of moeten, de komende decennia een plek te geven. De pakweg 900.000 nieuwe woningen met bijbehorende voorzieningen en infrastructuur die er alleen al tot 2030 bij zouden moeten komen. De 50.000 transformatorhuisjes om de uitrol van duurzamere energie mogelijk te maken. De zonneparken, de windturbines, de datacenters, de waterbuffers, de noodzakelijke natuur – hoe krijgt het op die postzegel aan de Noordzee allemaal een plek?
Slim combineren
De Ontwerp Nota Ruimte van het ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening voorziet deze zomer in het antwoord. Wat doen we wel? Wat doen we niet? Welke maatschappelijke opgave verdient voorrang? Waar kunnen we uiteenlopende opgaven slim combineren? En dan ligt er nog die minstens zo lastige vervolgvraag: wie dwingt het straks daadwerkelijk af? Het rijk, dat de ruimtelijke ordening begin deze eeuw overliet aan provincies en gemeenten, moet daarop weer regie nemen, is het huidige Haagse adagium. Hoe doe je dat zonder dat de hakken lokaal in het zand gaan? Niemand wil wonen onder de suizende wieken van een windturbine of pal naast een bedrijvenpark.
Adviesorganen
Binnenlands Bestuur arrangeerde een afspraak met de leiders van twee belangrijke adviesorganen van de regering: directeur Marko Hekkert van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en voorzitter Jan Jacob van Dijk van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). Kan de Ontwerp Nota Ruimte voorzien in de op diverse punten tekortschietende ruimtelijke planning van ons land?
De druk op de ruimte is de uitkomst van een aantal keuzes die je eerder hebt gemaakt
Eerdere keuzes
‘De druk op de ruimte’, pakt Van Dijk meteen het initiatief, ‘is de uitkomst van een aantal keuzes die je eerder hebt gemaakt. Wij merken dat de discussie in Nederland erg gaat over dat laatste stukje van de puzzel: wat komt waar terecht? In onze ogen zou het debat veel meer moeten gaan over die eerdere keuzes.’
Goedkoop gas
Van Dijk geeft een voorbeeld. ‘Waarom is de chemische industrie in Nederland zo omvangrijk? Omdat we goedkoop gas hadden en daarom vestigde deze industrie zich hier. Nu dat er niet meer is, dringt de vraag zich op wat dat betekent voor de toekomst van die industrie in Nederland. Daarover zul je het gesprek moeten voeren. Dat debat wordt in Nederland vermeden.’
Minder
‘Het is nooit zo geweest dat we in Nederland volop ruimte hadden die niet was belegd’, vult Hekkert aan. ‘Alle grond is eigendom van iemand of van organisaties. De druk wordt opgevoerd omdat we nu een aantal dingen willen, zoals woningbouw en nieuwe energie-infrastructuur, of ook moeten, zoals nieuwe natuur. Maar wat we mínder willen – die keuze durven we niet te maken. Het komt er allemaal bij in een toch al vol landschap. En dan verlangt Defensie ook nog eens nieuwe kazernes en oefenterrein.’
Van Dijk: ‘Het debat zou eerst moeten gaan over hoe we over 20, 25 jaar in Nederland ons geld willen verdienen. Wat voor economie past daarbij, wat voor omgeving? Dan kom je uit op een aantal keuzes met bijbehorend ruimtebeslag. Die moet je vervolgens op de oppervlakte van Nederland zien in te passen.’
BB Dat proces zou zich idealiter al voorafgaand aan de Ontwerp Nota Ruimte hebben moeten voltrekken, toch?
Hekkert: ‘Inderdaad, dat zou fijn zijn geweest. Die Nota Ruimte is onze nationale omgevingsvisie. Daarin gaat het om het verbinden van economie en gezondheid: de leefomgeving. Maar dat gesprek wordt nauwelijks gevoerd en wij vinden het als adviesorganen ook heel erg moeilijk om daarin te interveniëren. Kijk, je kunt vanuit twee verschillende perspectieven naar de ontwikkeling van Nederland kijken. Het kan neoliberaal, vanuit de vrije markt. Dan krijgt degene met de meeste middelen en de meeste invloed zijn stukjes Nederland geserveerd en kan hij daarop zijn activiteiten ontplooien. Dat het allerlei externe effecten heeft op de leefomgeving – so be it. Dat lossen we later wel weer op. Of je hebt een visie van: als we het zó zouden doen, creëert dat de grootste brede welvaart in Nederland. Die tweede lijn is helaas veel zwakker aanwezig dan de eerste.’
BB Minister Keijzer van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening wil meters maken en vooral snel bouwen. Is het niet al veel te laat voor die tweede lijn?
Hekkert: ‘Die woningopgave is urgent en meters maken is niet verkeerd. Maar je wil andere factoren ook meenemen in je afweging. We hebben daar vrij veel gesprekken over gehad op alle niveaus. We hopen dat het in de Nota Ruimte uiteindelijk wel goed gaat landen.’
Van Dijk: ‘Je zult die meters ergens vandaan moeten halen. De adviesorganen hebben ieder afzonderlijk advies uitgebracht over brede welvaart: dat moet het afwegingskader gaan worden van hoe je in Nederland met de ruimte omgaat. Laat je het, zoals nu, volledig aan de markt over, dan bepaalt degene met de grootste beurs of met het meest het tij mee wat er gaat gebeuren. Dat is bij ontwikkelingen die voor een lange periode impact hebben een risicovolle optie.’
Lees het hele interview met Jan Jacob van Dijk en Marko Hekkert deze week in BB08 (inlog).
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.