De geplande behandeling van de zo cruciale Wet collectieve warmte in de Tweede Kamer gaat door, ondanks de kabinetsval. Dat laat de plenaire griffie weten. De vaste Kamercommissie van Klimaat en Groene Groei moest dit donderdag beslissen.
Tweede Kamer gaat wel door met cruciale warmtewet
Volgende week is de eerste van twee plenaire debatten.
Kort daarvoor had een gelegenheidscoalitie een dringende oproep gedaan om de wetsbehandeling niet stop te zetten. Het betrof een gezamenlijk appèl van overheidskoepels VNG, IPO en Unie van Waterschappen, corporatiekoepel Aedes, staatsbedrijf Energie Beheer Nederland (EBN), en de brancheorganisaties Bouwend Nederland, Energie Samen en Netbeheer Nederland. ‘De realisatie [van warmtenetten] ligt stil zolang de wet nog niet door uw Kamer is aangenomen.’
Plenaire behandeling
Op dinsdag 10 juni en donderdag 19 juni wordt de warmtewet, waar al bijna tien jaar over gepraat wordt, plenair behandeld. De bedoeling is de warmtewet nog voor de zomer door de Tweede Kamer te hebben. De enige grote tegenstander is de PVV, ook al zijn meer Kamerleden kritisch op onderdelen van het wetsontwerp.
Niet alleen dat, ook het advies van de Raad van State van vorig jaar en een recente wetenschapstoets bevatten fundamentele kanttekeningen.
Grote honger
Toch is er grote honger naar de wet. De Wet collectieve warmte introduceert een nieuwe marktordening, die een voorwaarde is voor het vlot trekken van de warmtetransitie. De wet legt vast dat warmtebedrijven een publiek meerderheidsbelang moeten hebben, en op welke termijn. De huidige warmtenetten zijn goeddeels in handen van bedrijven, zoals Vattenfall en EnNatuurlijk.
Daarnaast komt zwart op wit hoe de warmtetarieven voortaan berekend worden. Cruciaal is de betaalbaarheid voor de eindgebruiker: de huisbewoners die van aardgas overgaan op warmte. Dit is één van de huidige pijnpunten.
De wetenschapstoets schetste treffend wat nu mis gaat: ‘het gaat te langzaam, het is te duur, Nederlandse consumenten betalen meestal honderden euro’s meer dan elders gebruikelijk, en het draagvlak is kleiner dan in andere landen.’
Geen 500.000
Het idee van het Klimaatakkoord in 2019 was dat vóór 2030 500.000 extra bestaande woningen op een warmtenet zouden zijn aangesloten. Volgens huidig Klimaatminister Hermans is dat doel buiten bereik. Zij rekent nu met 200.000 aardgasvrije woningen. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) schatte in oktober dat tussen eind 2024 en 2030 70.000 extra woningen op een warmtenet overgaan. Daarmee zegt ook dit planbureau dat de ambitie van 2019 uit zicht is.
‘Verschillende grote warmtenetprojecten van private warmtebedrijven zijn stilgelegd, bijvoorbeeld in Amsterdam, Den Haag en Utrecht’, stond in de Klimaat- en Energieverkenning 2024. ‘Dit heeft te maken met de hoge aanlegkosten, de vrees voor hoge kosten voor bewoners en met het feit dat private warmtebedrijven het minder aantrekkelijk vinden om afhankelijk te zijn van publieke partijen met een meerderheidsbelang.’
Weinig garanties
De Wet collectieve warmte moet de problemen wegnemen die het PBL beschrijft. Maar in de wetenschapstoets wordt sterk getwijfeld of het huidige wetsontwerp dit kan: ‘Het wetsvoorstel, zoals het nu is, biedt weinig garanties voor een versnelling van de warmtetransitie of de ontwikkeling van aantrekkelijke warmtenetten voor burgers, die ook betaalbaar zijn.’ Deze woorden komen van Annelies Huygen, een senior warmtenetkenner van onderzoeksinstuut TNO en tot voor kort hoogleraar aan de Universiteit Utrecht; Floor Alkemade, hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven; en Jacob Janssen, onderzoeker van TNO.
De drie prijzen het dat de wet een nieuwe tariefsystematiek introduceert, maar noemen die methodiek zo complex dat dit de gehoopte voordelen weer teniet doet. ‘Uiteindelijk zijn er hierdoor nauwelijks prikkels om de tarieven te verlagen.’
Regie gemeenten
Ook twijfelen zij eraan hoeveel regie gemeenten in de praktijk krijgen bij de aanleg van een warmtenet in hun gebied. Volgens de drie wetenschappers moeten zij op basis van een tamelijk vaag plan een warmtebedrijf aanwijzen, dat vervolgens wel een monopoliepositie krijgt. Hierdoor kunnen gemeente niet voldoende sturen op de uiteindelijke betaalbaarheid voor hun inwoners, is hun vrees.
Over de grens is dit anders, zeggen zij: ‘In de landen om ons heen is er meestal eerst een gedetailleerd kavelplan en de gemeente beslist dan of het wordt toegewezen, afgewezen of dat het veranderd moet worden. Dat biedt ook duidelijkheid voor iedereen.’
Klimaatminister
In een nieuwe Kamerbrief begin deze week verwierp klimaatminister Hermans deze kritiek met zoveel woorden. Zij beschrijft hierin dat in dat het eerste globale kavelplan van het warmtebedrijf gegevens moeten staan over ‘de beoogde bron(-nen), het temperatuurregime, een tracéindicatie, planning en fasering van de realisatie, voorwaarden voor verbruikers en een tariefindicatie’.
Het tweede, uitgewerkte kavelplan mag alleen ‘gemotiveerd’ afwijken, en krijgt geen doorgang als de gemeente dat niet wil. ‘Het voordeel van deze twee stappen is dat bij iedere stap richting uitvoering de laatste inzichten en technieken verwerkt kunnen worden.’
Grootschaligheid
Een derde kritiekpunt in de wetenschapstoets is dat de Wet collectieve warmte aanstuurt op grootschalige warmtebedrijven, wat opnieuw in het buitenland niet voorkomt. Eén probleem daarmee is dat het warmtebedrijf ver van de burger af komt te staan, terwijl de burger van dat ene warmtebedrijf afhankelijk is.
De wetenschappers schrijven dan ook: ‘Volgens het wetsvoorstel leidt een publiek meerderheidsbelang tot méér aandacht voor publieke belangen. Echter, het wetsvoorstel stuurt op grote, regionale bedrijven, op afstand van de burgers die er gebruik van moeten maken. Dit betekent dat de lokale belangen van die burgers en bedrijven niet automatisch worden meegewogen.’
‘In landen als Zweden, Denemarken en Duitsland zien we dan ook vooral publieke warmtebedrijven die in handen zijn van één gemeente. In Groot-Kopenhagen zijn er bijvoorbeeld negentien zelfstandige warmtedistributiebedrijven actief, die met elkaar verbonden zijn met een transportnet: niet een groot regionaal systeem, maar kleine systemen die stapsgewijs met elkaar verbonden zijn geraakt en grotendeels autonoom functioneren.’
Versnippering?
In een deel van de Tweede Kamer leeft daarentegen de vrees dat gemeenten niet bij machte zijn een warmtenet te ontwikkelen. Tijdens de wetsbehandeling van 19 mei stelde VVD-Kamerlid Silvio Erkens: ‘Dat kan een recept worden voor ellende, met alle versnippering en inefficiëntie van dien. Het zal ook veel tijd en middelen vergen, omdat de overheid alle lessen die de warmtebedrijven door schade en schande geleerd hebben, opnieuw moet leren.’
BBB-Kamerlid Henk Vermeer vond dit een karikatuur. Een tijd terug was hij op bezoek bij het warmtenet in zijn woonplaats Harderwijk: ‘Het is niet altijd afhankelijk van schaalgrootte, maar vooral van wil, van het inhuren van de juiste partners, van het maken van de juiste match met bijvoorbeeld een nabij liggende waterzuiveringsinstallatie en van de aanwezigheid van lokale bronnen.’
Democratisch gehalte
Pieter Grinwis, van de ChristenUnie, bleek te vrezen voor het democratisch gehalte van een eventuele noodzakelijke samenwerking tussen gemeenten. ‘Dan krijg je op z'n best een vorm van zienswijzedemocratie vanuit de gemeenteraden. Als oud-raadslid kan ik zeggen dat het meest ondemocratische aan ons stelsel de zienswijzedemocratie is. Dat is echt verschrikkelijk. Moeten we dan niet gelijk insteken op meer provinciale bedrijven, als je in het publieke spoor denkt?’
Reacties: 4
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
"Volgens de drie wetenschappers moeten zij op basis van een tamelijk vaag plan een warmtebedrijf aanwijzen, dat vervolgens wel een monopoliepositie krijgt."
"Bovendien is niet duidelijk genoeg hoe het wetsvoorstel bijdraagt aan maatschappelijk aanvaardbare warmtetarieven",aldus de Raad van State
Dat klinkt echt weer als een wet waarbij het belang van de burger voorop staat.
De echte vraag is voor mij nog steeds: blijven warmtenetten zinvol én betaalbaar?
Over de betaalbaarheid is al veel gezegd. Waar het in ieder geval ook mank gaat is dat veel AEC's warmtenetten voeden en laten we nu over een paar jaar bijna niets meer te verbranden hebben?
Reminder: Nederland is het enige land ter wereld dat 'van het gas af moet'.
https://www.bnnvara.nl/kassa/dossiers?query=warmtenet&size=8