Hollandse Delta: vóór zomerreces interim-college

Het is niet mogelijk gebleken een voorstel te doen dat op unanimiteit van de Verenigde Vergadering kan rekenen, moet verkenner Peter van der Velden ‘helaas’ constateren na zijn verkenning in het waterschap Hollandse Delta. Toch doet hij een aanbeveling waarmee de Verenigde Vergadering ‘invulling kan geven aan de wens om snel tot een tijdelijk college te komen’. Voor het zomerreces moet er een interim-college zijn.

Gewijzigde opdracht
De opdracht van Van der Velden was om te verkennen hoe de bestuurscultuur in het waterschap kan worden verbeterd en de bestuurskracht kan worden versterkt, nadat adviseur Hans Andersson al een analyse had gemaakt van de huidige bestuurlijke situatie en oplossingsrichtingen had genoemd voor de toekomst. De bestuurscrisis verdiepte zich, nadat de bespreking van dat rapport op 15 maart j.l. leidde tot het aftreden van de vijf heemraden. De opdracht voor Van der Velden wijzigde daardoor in: verken de mogelijkheden om te komen tot een tijdelijk college voor de korte termijn, totdat er een interim-college kan worden benoemd dat de resterende periode afmaakt.

Geen schoonheidsprijs
De gesprekken die Van der Velden en medeverkenner Mary Heessels voerden met fractievoorzitters,

fractieleden, steunfractieleden en teruggetreden heemraden leidde tot de eindrapportage ‘Die op het water is moet varen’, wat volgens dezelfde verkenners zoveel wil zeggen als ‘als je ergens aan

begonnen bent moet je het ook afmaken’. Hij haalt de tumultueuze vergadering van 15 maart nog eens aan. Twee heemraden dienden vooral al hun ontslag in, de andere drie doen dat na de dreiging van een motie van wantrouwen. De vergadering ‘verdient absoluut geen schoonheidsprijs’, aldus Van der Velden, en heeft grote impact. ‘Het broze glas dat het bestuur van het waterschap al was ligt in scherven op de grond en de stukken zullen gelijmd moeten worden.’

Tijdelijk college
Tijdens de gesprekken werd de verkenners duidelijk dat niet iedere fractie overtuigd is van het nut van een tijdelijk college, schrijven ze in hun bevindingen. Drie fracties wilden dat het huidige college, demissionair, door kan gaan tot er een interim-college is. Een fractie vindt dat er direct een interim-college moet worden gezocht en de dijkgraaf tussendoor de honneurs moet waarnemen. Uiteindelijk zijn twaalf fracties van mening dat er gezien de ontstane situatie zo snel mogelijk een tijdelijk college moet komen. Er is een duidelijke voorkeur voor een tijdelijk college met drie tijdelijke heemraden die zes tot acht weken kunnen aanblijven met een meerderheid in de Verenigde Vergadering als draagvlak. Daarbij zou de grootste fractie in ieder geval een heemraad moeten leveren en het tijdelijke college zich enkel op de lopende dossiers moeten richten.

Teruggetreden heemraden 'boos en verdrietig'
De vijf teruggetreden heemraden mogen vanzelfsprekend weer deel uitmaken van de Verenigde Vergadering en allen maken ook van die mogelijkheid gebruik. Bij hen leeft na de behandeling van het rapport-Andersson ‘onbegrip, boosheid, verdriet en teleurstelling’. ‘Men heeft het gevoel dat het rapport zich te veel op de heemraden heeft gericht en de rol van de dijkgraaf (Jan Bonjer, WB) en de rol van de Verenigde Vergadering onderbelicht is gebleven.’ Bonjer en de nieuwe secretaris zijn aangesteld tijdens de coronacrisis. Die omstandigheden hebben ‘niet bijgedragen aan een adequate aanpak’. Voor een nog te vormen interim-college zien bijna alle fracties het nut en de noodzaak in van externe heemraden, maar zijn niet alle fracties ervan overtuigd dat het interim college uitsluitend zou moeten bestaan uit externen. Een mix van interne en externe kandidaten om binding te houden met het waterschap heeft de voorkeur van een aantal fracties.

Dijkgraaf heeft ondersteuning nodig
De verkenners concluderen dat dijkgraaf Bonjer ondersteuning nodig heeft tot er een interim-college is . Het tijdelijke college moet uit drie heemraden bestaan met een draagvlak van de helft plus één en daarbij moet eveneens uitdrukking worden geven aan de verhouding geborgde en gekozen zetels. Zij constateren verder dat een dubbele wisseling van heemraden een groot beslag legt op de flexibiliteit van de organisatie, terwijl die zelf ook al een verbeterslag aan het maken is. Ook concluderen zij dat het grootst mogelijk draagvlak kan worden bereikt als er geen gebruik gemaakt wordt van voormalig

heemraden en de kandidaten duidelijk aangeven op voorhand geen claim te leggen voor het interim

college. Externe kandidaten behoren tot de mogelijkheden ‘mits men snel beschikbaar is’. Geen van de door de fracties ingebrachte kandidaten voor het tijdelijke college wordt geblokkeerd door alle fracties. Wel kunnen de verschillende kandidaten op verschillende meerderheden rekenen.

Meer voorbereidingstijd
Van der Velden uit kritiek op het proces rond het ‘rapport-Andersson’. Dat werd zo kort voor de vergadering uitgereikt aan alle betrokkenen dat een gedegen voorbereiding eigenlijk voor niemand mogelijk was. De agendacommissie keurde de aanpak echter goed. Volgens de verkenners had de Verenigde Vergadering meer voorbereidingstijd moeten vragen, want op deze manier ‘is juist geen recht gedaan aan de intenties van het rapport-Andersson, te weten het voorkomen van uitsluiting in de toekomst’. Een interim-college zou volgens de verkenners, gezien het nog te herstellen vertrouwen, moeten bestaan uit externen. ‘Kwaliteit zou prioriteit moeten krijgen ten opzichte van de achterban van de kandidaat.’ Het proces om te komen tot een interim college zou borg moeten staan voor het begin van herstel van vertrouwen, aldus de verkenners. ‘Immers een interim college dat gestoeld is op wankel vertrouwen heeft minder kans van slagen.’

'Gebaar nodig uit grootste fractie'
Omdat er geen tijd meer was voor een tweede ronde verkenningen zijn de bevindingen, conclusies en aanbevelingen uit de eerste ronde al aan de fracties voorgelegd. Daaruit kwamen drie kandidaten naar boven om in het tijdelijke college zitting te nemen: Hans Kalle (uit de grootste fractie WPHD), ‘mits er een gebaar komt vanuit de fractie ten aanzien van de ontstane situatie’, Aad van Kempen en Anne Mollema. Over een interim-college zijn de meningen gewijzigd. Men wil nu naar ‘een meer procesmatige aanpak’, waarin op basis van profielschets, assessment en integriteitstoets gekeken wordt wie er geschikte kandidaten zijn. Een tijdelijk college kan ook bestaan uit vier heemraden, vindt men. De verhouding geborgd en democratisch gekozen fracties moet dan bij voorkeur 1:3 zijn, maar maximaal 2:2. Als er vier heemraden komen dan wordt Conny Verbaas (VVD) aanbevolen door de verkenners.

Proces voor zomer afronden
Van de Velden vraagt dijkgraaf Bonjer alles in het werk te stellen om ervoor te zorgen dat de Verenigde Vergadering zo snel mogelijk kan besluiten over de invulling van een tijdelijk college. Als die fase is afgerond, kan er zo snel mogelijk begonnen worden met het proces naar de invulling van een interim-college voor de resterende periode. Het bijgevoegde raadsvoorstel eindigt ermee dat alle inspanningen erop gericht zijn een interim-college te benoemen voor het zomerreces van 2021.