Ook netbeheerders willen dwang tegen gasklever

Volgens netbeheerders moet de wetgeving worden aangepast om situaties als in Purmerend te voorkomen. Daar moet voor zes huiseigenaren die weigeren van het gas af te gaan een nieuw gasnet-light worden aangelegd. 

Kwestie 'gasklevers' Purmerend nog maar het begin

Gasnet-light

Dat stellen Netbeheer Nederland en Alliander in reactie op recente berichtgeving in Binnenlands Bestuur over de warmteaanpak in de Purmerendse wijk Overwhere. In het kader van het pilotprogramma aardgasvrije wijken gaan daar 95 jarenzestigwoningen van het gas af, die vervolgens worden aangesloten op het gemeentelijke warmtenet. Hoewel alle kosten worden vergoed, weigeren zes huiseigenaren de nieuwe warmtebron. Speciaal voor deze zes moet netbeheerder Liander een vervangend gasnet-light aanleggen.

Laat duidelijk
‘Dat er nog een nieuw gasnet aangelegd moest worden, werd pas laat duidelijk’, zegt programmamanager energietransitie Monique Hoogwijk van Liander. ‘Hier helpt in de toekomst alleen betere wetgeving, zodat je niet voor een klein aantal mensen dure infrastructuur moet aanleggen. Dat is wat ons betreft zeer onwenselijk.’

Vroeg stadium
Liander wil in een vroeg stadium bij gemeenten aanschuiven om samen te komen tot een lokaal warmteprogramma. Hoogwijk: ‘Wij beschikken over planningtools, technische gegevens en infrastructurele data die een gemeente vaak niet heeft. Ook missen veel gemeenten nog capaciteit en kennis om de uitvoering van de warmtetransitie zelf ter hand te nemen. We willen meer van deze kennis kunnen inzetten.’

Complicerende factor
Complicerende factor is volgens Hoogwijk wel dat Liander nuttige planningtools niet zomaar met gemeenten mag delen. ‘Wetgeving staat dat in de weg, om andere marktpartijen niet te benadelen. Daarom kunnen we gemeenten nu niet veel meer bieden dan meedenken en excelsheets met data.’

Instrumentenkoffertje
Directeur André Jurjus van Netbeheer Nederland spreekt over een voor de transitie noodzakelijk ‘instrumentenkoffertje’ dat nog onvoldoende is uitgerust. Hij noemt ‘uitvoeringscoördinatie’ als eerste knelpunt. ‘Wat is een geschikt moment om met een wijkaanpak te beginnen? De noodzakelijke vervanging van het riool lijkt een aangewezen moment. Maar dat moet je dan wel twee jaar van tevoren kunnen plannen. Nu ging het in Purmerend nog om een eerste proefproject. Hoe doe je dat als straks in heel Nederland tegelijkertijd duizenden wijken van het aardgas gaan? Daar hebben we absoluut niet de mensen voor.’

Alternatief
Jurjus vindt dat alternatieve warmtebronnen vooraf beter in kaart moeten worden gebracht. ‘Veel gemeenten neigen ernaar één alternatief per wijk aan te bieden, zoals in Purmerend het warmtenet. Daarmee roep je makkelijk weerstand bij bewoners op. Draagvlak is straks voor de energietransitie enorm belangrijk. Ik weet niet of het in Purmerend een oplossing was geweest, maar je zou vaker een alternatief, bijvoorbeeld all-electric-oplossingen, kunnen aanbieden.’

Stoomwals
Daarnaast vindt hij dat nog te weinig over een ‘eerlijke kostenverdeling’ is nagedacht. In de pilot Purmerend kregen bewoners de verduurzaming van hun woning nog vergoed, maar uiteindelijk zullen ze zelf voor de kosten moeten opdraaien. ‘Dan helpt het niet als mensen de warmteaanpak ervaren als een stoomwals van gemeenten en andere instituten.’

Ultimum remedium
Maar hoeveel meer en eerder je wijkbewoners ook bij de energietransitie betrekt, uiteindelijk ontkomen netbeheerders en gemeenten volgens Jurjus niet aan een ‘ultimum remedium’ om ‘gasklevers’ te dwingen tot een alternatief. ‘Wanneer je als gemeente alle denkbare alternatieven hebt aangeboden en bewoners willen nog steeds niet, dan zou je, met een verandering in de regelgeving, bewoners moeten mogen afsluiten.’

Woningcoöperaties
Hoogwijk verwijst daarbij naar de regeling die nu al bij woningcoöperaties geldt: als 70 procent van de bewoners overgaat naar een alternatieve energiebron kan de resterende 30 procent worden gedwongen dat ook te doen. ‘Zo’n regeling zou je ook voor particuliere eigenaren in een wijk kunnen gaan hanteren.’ Jurjus ziet er wel wat in. ‘Los van de precieze percentages die je dan zou moeten hanteren.’

Coördinerende rol
Hij vindt overigens dat netbeheerders niet alleen naar gemeenten moeten wijzen, maar ook zelf aan de bak moeten. ‘We moeten leren dat onze oude, vooral uitvoeringsgerichte rol niet volstaat. We moeten op een hoger niveau insteken.’ Zouden netbeheerders ook een meer coördinerende rol op zich kunnen nemen? Jurjus: ‘Nee, dat is voorbehouden aan gemeenten. Zij hebben daarvoor als enige de legitimiteit.’