Valentijn Wösten: ‘Provincies missen de politieke moed’

Uiterst benaderbaar is Valentijn Wösten. Hij is de zelfstandige jurist die al tien jaar de stikstofrechtszaken doet voor milieugroep Mobilisation for the Environment (MOB), waarvan de Nijmeegse chemicus Johan Vollenbroek het gezicht is. Een fijne gastheer ook. Maar gaat het over, in zijn ogen, slecht bestuur, of over gemakzuchtige technische oplossingen voor klimaat- en milieuproblemen, dan liggen de robuuste woorden voor in zijn mond en wordt een ader op zijn voorhoofd zichtbaar. ‘Lulkoek’, zegt hij dan. ‘Sorry voor de woordkeuze.’ Of: ‘Ik word woest!’ Of: ‘Rattenvangers moeten er ­subiet uit geknuppeld worden.’

De rechtszaken

Namens MOB is Wösten betrokken bij rechtszaken die het Nederlandse bestuur de laatste jaren de gordijnen in heeft ­gejaagd. Samen met een collega zat hij achter de rechtszaak bij de Raad van State die in 2019 het einde betekende van het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Vorig jaar dreef hij Overijsselse bestuurders tot wanhoop met het doen van ­handhavingsverzoeken gericht op tien PAS-melders. Overijssel werd uiteindelijk gedwongen om de boeren dwangsommen op te leggen.

Begin deze maand volgde de uitspraak van de Raad van State over het doortrekken van de A15 en de afkapgrens van 25 kilometer voor het berekenen van de stikstofneerslag in omliggende natuurgebieden.

Laatste middel 

Rechtszaken beginnen is voor MOB eigenlijk het laatste middel. Als chemicus heeft Johan Vollenbroek betaalde adviezen gegeven aan de GGD Friesland ten aanzien van het afvalverbrandingsbedrijf Omrin in Harlingen. Nog steeds adviseert hij de Drechtsteden over de uitstoot van PFAS door het chemiebedrijf ­Chemours in Dordrecht. Daarnaast wordt geregeld met bestuurders en politici gesproken.

Met BBB-Kamerlid Caroline van der Plas kreeg Wösten vooralsnog geen afspraak, maar recent nog zat hij in de werkkamers van Roelof Bisschop van de SGP en Derk Boswijk van het CDA. Hetzelfde geldt voor provinciale bestuurders en Statenleden.

‘Die melden zich soms bij ons, overigens niet altijd even enthousiast', vertelt Wösten. 'Maar het punt is: daar is een geweldig gebrek aan expertise. Denk aan de kwestie van de ‘latente ruimte’. Latente ruimte is een enorm probleem, omdat er namelijk 30 tot 40 procent meer aan stikstofemissies vergund is dan er daadwerkelijk aan stikstofemissies optreden. Op het moment dat die latente ruimte zou worden opgevuld, krijg je meer emissies in plaats van minder. Stel, je hebt een vergunning voor drie stallen, en je hebt er maar twee staan, maar zet er een derde bij. Dan heb je weer een nieuwe emissiebron erbij.'

'Maar denk ook aan de vergunningenhandel. Dat de provincies tot op de dag van vandaag nog steeds vergunningenhandel toelaten! Jazéker kunnen de provincies daar wat aan doen. Je hebt de richtlijn ­intern en extern salderen. Een provincie kan zeggen: wij zetten een dikke, rode streep door extern salderen. Sterker nog: dat was in Gelderland tot voor kort het geval: vergunningenhandel was daar ­uitgesloten.’

Lees de rest van het uitgebreide vraaggesprek in BB07. 

Hierin legt Wösten uit waarom hij bij provincies handhavingsverzoeken indient voor PAS-melders. Ook vertelt hij of hij onderscheid maakt tussen de letter van de wet en de geest van de wet, en of de deadlines in de huidige stikstofwet niet veel te strak staan afgesteld. De eerste deadline ligt namelijk al op 2025.