Nieuwe versie ladder duurzame verstedelijking in de maak

Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) werkt aan een verbeterde versie van de ladder voor duurzame verstedelijking. Op het instrument is veel kritiek. Het moet ervoor zorgen dat nieuwe bouwplannen worden afgestemd op de regionale behoefte, maar leidt vooral tot een hausse aan juridische procedures om plannen tegen te houden.

Plannen torpederen 

De ladder voor duurzame verstedelijking is “de korenwolf van deze tijd”, volgens Robin Aerts, advocaat bij Pels Rijcken & Droogleever. ‘Het instrument wordt aangegerepen om plannen te torpederen. Grote bouwmarkten gebruiken het bijvoorbeeld om uitbreidingen van concurrenten tegen te gaan.’ Zijn constatering kreeg veel bijval tijdens een debatmiddag over de ladder voor duurzame verstedelijking vorige week, georganiseerd door van ROmagazine en Buck Consultants International.

Drie treden

De ladder verplicht iedere initiatiefnemer om zijn plan te toetsen aan drie voorwaarden (of treden). Er moet sprake zijn van een regionale behoefte voor het plan, eerst moet worden gekeken of het is te realiseren in bestaand stedelijk gebied en als dat niet kan, moet een nieuwe bouwlocatie multimodaal worden ontsloten, oftewel ook goed bereikbaar zijn per openbaar vervoer.

Onduidelijkheden

Het idee achter de ladder en de intenties ervan zijn goed, maar het instrument bevat de nodige onduidelijkheden en open einden, waardoor het inzet is van veel juridische haarkloverij, merken ook andere sprekers tijdens het debat op. Zoals Co Verdaas, bestuurlijk verkenner voor de implementatie van de Omgevingswet en destijds betrokken bij de ontwikkeling van de ladder. ‘Het is in 1999 bedacht door de SER als ruimtelijk instrument, maar het is nu een economisch wapen om elkaar dwars te zitten.’ Friso de Zeeuw, praktijkhoogleraar gebiedsontwikkeling en directeur bij projectontwikkelaar BPD stelt: ‘De brand erin’. De ladder moet wat hem betreft verdwijnen uit de wet. Liever ziet hij een verplichting voor provincies om goede afwegingen te maken over nieuwe plannen voor winkelgebieden en bedrijventerreinen.

Verbeterde versie

Als instrument zal de ladder voorlopig niet verdwijnen, bleek al tijdens het debat. Wel werkt het ministerie aan een verbeterde versie ervan. Projectleider Jacqueline Vrolijk van IenM merkt dat gemeenten worstelen met het instrument, maar het ook waarderen. ‘Het brengt discussie op gang over hoe om te gaan met leegstand en de bestaande voorraad.’ Vrolijk hoort ook de knelpunten uit de praktijk en meldt dat het ministerie bezig is om de ladder aan te passen. Zo komt er een betere, meer toegspitste handreiking van het ministerie, die duidelijkheid moet geven over op welke “stedelijke ontwikkelingen” de ladder van toepassing is.

Kleinschalige ontwikkeling

Volgens Aerts is de onduidelijkheid daarover een van de valkuilen van de ladder, net als de niet exact omschreven begrippen “kleinschalige ontwikkeling” en “nieuwe stedelijke ontwikkeling”, wat te maken heeft met de functie. Uit jurisprudentie blijkt inmiddels dat een plan voor acht woningen als klein wordt beschouwd en niet “beladderd” hoeft te worden; een plan voor veertien woningen wel. Aanwezigen bij het debat hopen dat de ladder over enkele jaren niet meer nodig is als instrument en dat gemeenten en provincies zelf zorgen voor regionale programmering en goede ruimtelijke ordening. Verdaas: ‘Dat is gewoon goed vakmanschap dat je van de overheid mag verwachten.’