Lokale verschillen omgevingswet ‘niks mis mee’

Gemeenten nemen zelf het voortouw bij de invoering van de Omgevingswet. Ze willen, binnen kaders, zelf kunnen beslissen of ze strengere of soepeler normen hanteren voor bijvoorbeeld stank, geluid en trillingen.

Zodra de regelgeving is ontwikkeld, zijn gemeenten aan zet, stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De VNG wil “blauwdrukachtige transities”, zoals in het sociaal domein en rond de Wabo dit keer voorkomen. In het bestuurlijk overleg tussen het rijk, provincies, gemeenten en waterschappen heeft de VNG daarvoor steun gekregen, zegt Boudewijn Revis, commissievoorzitter Ruimte & Wonen bij de VNG en wethouder in Den Haag (VVD).

In het op handen zijnde bestuursakkoord over de Omgevingswet tussen de partijen, wordt die afspraak vastgelegd. ‘Het is ook logisch: de verantwoordelijkheid voor de uitvoering van deze wet ligt bij gemeenten en wij kunnen zelf een prima invoeringsplan maken. Als we de implementatie goed kunnen organiseren, is de kans groter dat de Omgevingswet goed werkt.’

Onmogelijk vehikel
Voor gemeenten is belangrijk dat ze de bestuurlijke afwegingsruimte die de wet aan individuele gemeenten biedt stevig kunnen verankeren. In de voorliggende conceptwet is het een kernelement dat lokaal maatwerk mogelijk maakt. Gemeenten kunnen daardoor tot op zekere hoogte zelf beslissen of ze strengere of soepeler normen hanteren voor bijvoorbeeld stank, geluid en trillingen. De bestuurlijke afwegingsruimte staat nu goed in de wet, maar de VNG vreest dat het plaatje er na parlementaire behandeling anders kan uitzien.

De Tweede Kamer stelde ruim negenhonderd vragen over de conceptwet; de fracties hebben elk hun eigen aandachtspunten die ze in de wet terug willen zien. En dan zijn er de vele belangenorganisaties die lobbyen voor meer zekerheden, zoals een watertoets en een verankerde adviesrol voor de brandweer. Revis: ‘Straks hebben we alsnog een wet als een kerstboom vol ballen, dan wordt het een onmogelijk vehikel.’

Net als bij de decentralisaties in het sociaal domein, is er de kans dat beleidsvrijheid tot verschillen tussen gemeenten gaat leiden. Dat een ondernemer in de ene gemeente niet mag uitbreiden en in de andere wel. Daarmee is niks mis, vindt Revis. ‘Het lokale bestuur zal goed moeten onderbouwen waarom het ontwikkelingen wel of niet toestaat, en belangen voor de economie en de leefomgeving afwegen. Dat is bij uitstek zijn taak. Het democratisch proces doet vervolgens zijn werk: als burgers het er niet mee eens zijn, zullen ze dat bij de verkiezingen laten weten.’

Daling legesinkomsten
Nu het meeste lobbywerk voor de VNG is verricht, er een conceptwet staat en de VNG gaat meepraten over de invulling van de vier beoogde AMvB’s (Algemene Maatrelen van Bestuur), richt de gemeentekoepel de aandacht op de invoering. Hoewel de geplande ingangsdatum pas 1 januari 2018 is, moeten gemeenten zich daarop nu wel gaan voorbereiden, stelt Revis. De VNG inventariseert op dit moment wat de vragen en behoeften van gemeenten zijn en stelt daar een programma op vast. Dat zal zich richten op zowel ambtenaren en managers als bestuurders en raadsleden. Welke kennis gemeenten precies nodig hebben, moet onder meer blijken uit de diverse experimenten met werken in de geest van de Omgevingswet, waar een groeiende groep gemeenten mee bezig is. De VNG gebruikt die ervaringen om het ondersteuningsaanbod af te stemmen.

Twee zaken vragen nog wel de aandacht. Allereerst de verdeling van de kosten. De Omgevingswet mag het dan allemaal eenvoudiger en beter maken, waardoor burgers en bedrijven goedkoper uit zijn, de VNG gaat er niet van uit dat ook de kosten voor gemeenten zullen dalen. Integendeel, De inkomsten uit leges zullen volgens Revis dalen, terwijl gemeenten wel onderzoeksverplichtingen en werkprocessen houden. Het bestuurlijk overleg over de kostenverdeling van de hele operatie is nog niet afgerond.

Een bezuiniging, zoals bij de stelselherziening van het sociaal domein, is bij de Omgevingswet niet aangekondigd, maar de VNG zou daarmee ook niet akkoord gaan. Het tweede zorgpunt is de ICT. Het ministerie werkt aan de Laan van de Leefomgeving, het digitale stelsel dat alle informatie over de leefomgeving moet gaan ontsluiten. Zo’n operatie vraagt behoedzaamheid, zegt Revis: stapsgewijs operationeel maken is verstandiger dan met hoge ambities alles tegelijkertijd invoeren. Het vorig jaar verschenen rapport over mislukte ICT-overheidsprojecten, bevat volgens hem goede aanbevelingen. ‘Als het rijk zich daar aan houdt, zou dit een ICT-project kunnen zijn dat wel slaagt.’