Woningeigenaren onvoldoende betrokken bij warmtetransitie
Gemeenten betrekken woningeigenaren te weinig bij de besluitvorming over warmtetransitie, aldus onderzoek van de Vereniging Eigen Huis.
Gemeenten laten woningeigenaren voor een groot deel links liggen bij hun plannen om huizen van het aardgas af te koppelen. Althans, dat vinden woningeigenaren, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van de Vereniging Eigen Huis. Directeur Cindy Kremer stelt dat gemeenten woningeigenaren juist moeten ondersteunen om hun eigen stempel te drukken op de warmtetransitie.
H.P. De helft van de woningeigenaren heeft nog nooit gehoord van de transitievisie warmte, blijkt uit het onderzoek. Is dat erg?
‘In het Klimaatakkoord is afgesproken dat gemeenten huiseigenaren en burgers zullen betrekken bij het opstellen van de transitievisie warmte. Als de helft er nog nooit van gehoord heeft, dan is er iets niet goed gegaan.’
H.P. Huiseigenaren worden weinig betrokken. Wat ontbreekt er?
‘Huiseigenaren hebben de behoefte aan zeggenschap over wat er in hun woning en hun wijk gaat gebeuren. Je ziet gemeenten die in hun transitievisie melden dat bewoners zijn geïnformeerd. Maar het gaat natuurlijk om betrokkenheid en participatie bij besluitvorming. Dáár schort het vooral aan. Veel gemeenten, vooral die nu aan de beurt zijn in het Programma Aardgasvrije Wijken, kiezen voor een warmtenet. Bewoners vragen zich af of andere opties serieus zijn overwogen. Ze hebben het idee dat de keuzes al lang zijn gemaakt en er geen sprake is van echte participatie. We vinden dat huiseigenaren moeten worden ondersteund, zodat ze ook die plannen kunnen valideren en begrijpen.’
H.P. U bedoelt dat ze geld krijgen om bijvoorbeeld een contraexpertise uit te voeren of een eigen deskundige in de arm te nemen?
‘Precies. Veel mensen noemen waterstof. Mogen die mogelijkheden dan ook worden onderzocht of wordt van tevoren gezegd dat dat niet kan?’
‘Je moet mensen achter de voordeur helpen bij het verduurzamen van de woning. En garanties geven dat het woonlastenneutraal kan.’
H.P. Volgens het rapport moet de gemeente in gesprek met bewoners. Hoe moeten die gesprekken eruitzien?
‘De grote uitdaging is dat geen twee huiseigenaren hetzelfde zijn maar dat uiteindelijk wel zo’n hele wijk van het aardgas af moet. Dus moet je daar veel actiever werk van maken: achter de voordeur mensen helpen bij het verduurzamen van de woning. En garanties geven dat het woonlastenneutraal kan. Want los van participatie en zeggenschap gaat het ook over zorgen over de kosten en betaalbaarheid. Daar is heel veel onduidelijkheid. Dat geeft mensen stress en slapeloze nachten. Zeker de mensen die voor 2030 van het aardgas af moeten. Dat zijn koplopers die het leergeld betalen.’
Doorduwmacht
Volgens Kremer is er nog veel onduidelijk bij de warmtetransitie. Gemeenten wachten op wetgeving vanuit het ministerie. Het wetsvoorstel voor de Wet Gemeentelijke Instrument Warmtetransitie geeft gemeenten ‘doorduwmacht’ om huiseigenaren te dwingen van het gas af te gaan. ‘Begrijpelijk. Je kunt een gasinfrastructuur niet in stand houden voor een of twee woningen in een wijk. Maar aan de andere kant zijn er weinig garanties voor huiseigenaren dat het haalbaar en betaalbaar kan.’
H.P. Wat vindt u van de transitievisies warmte die u zelf heeft gezien?
‘Wat opvalt is dat heel vaak gekozen is voor een warmtenet. Het grote nadeel van een warmtenet is dat huiseigenaren zijn overgeleverd aan één marktpartij. Er is geen concurrentie en dat belemmert huiseigenaren in de keuzevrijheid. En het is best prijzig. Ook hier weer de vraag van eigenaren: zijn alternatieven onderzocht? En wat te doen met de opting-out? Mensen die al een energieneutrale woning hebben, moeten die ook meebetalen aan zo’n warmtenet? Daarover zijn de plannen nog onduidelijk.’
H.P. Wat moeten gemeenten nu als eerste doen?
‘Serieus werk maken van participatie.’ En er moet volgens de directeur een betere consumentenbescherming komen, zodat eigenaren zich niet onverantwoord in de schulden steken. Gebouwgebonden financiering heeft haar voorkeur, maar dat bleek onhaalbaar. ‘Nu wordt op allerlei manieren eromheen georganiseerd: abonnementen van commerciële partijen of allerlei vage huurconstructies of erfpachtachtige constructies. Je hebt gemeenten die het op een andere manier doen, zoals Wijk bij Duurstede. Die schiet de kosten voor en haalt dat later terug door middel van een soort baatbelasting. Dus er wordt op allerlei mogelijke manieren omheen gewerkt terwijl je de kans op een heel mooie landelijke generieke manier laat lopen. Dat is zonde.’
‘Die versnippering waarbij iedere gemeente zijn eigen aanpak heeft geeft onduidelijkheid. Je moet generiek, gemakkelijk en genereus zijn.’
H.P. Dat is niet aan de gemeenten maar aan de landelijke overheid?
‘Ja. Juist die versnippering, waarbij iedere gemeente zijn eigen aanpak heeft, geeft onduidelijkheid. Ze hebben het wel eens over de drie G’s: je moet generiek, gemakkelijk en genereus zijn. Als je dat uitgangspunt hanteert is het veel beter te begrijpen. We krijgen heel veel telefoontjes van leden die vragen: hoe zit het nou? Wat voor regelingen en subsidies zijn er? Dan ben je echt wel even aan het uitleggen.’
H.P. Wat als gemeenten hun gang blijven gaan en woningeigenaren onvoldoende betrekken?
‘Dan heb je geen draagvlak en wordt het heel lastig. Uiteindelijk is die woning eigendom van die huiseigenaar. Als die zegt: ik kan niet meedoen, dan kun je als gemeente op je kop gaan staan, maar dan gebeurt er niks. Dan krijg je een heel vervelende situatie. Óf je vertraagt de energietransitie óf je zet je bewoners in de kou. Allebei is natuurlijk geen wenselijke situatie.’
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.