Hoorn maakt cultuureiland van historisch gevang

Wat te doen met een voormalige gevangenis – een schitterend rijksmonument – op een unieke locatie, waar geen projectontwikkelaar in durft te investeren? De gemeente Hoorn besloot het Oostereiland dan maar zelf te ontwikkelen tot een complex voor cultuur, toerisme en wonen.

30 miljoen

De gemeente investeerde 30 miljoen euro om het eiland aan te kopen en de historische gebouwen op te knappen en een nieuwe functie te geven. Na koopvaarders, admiralen,  gevangenen en hulpbehoevenden, betreedt nu een heel nieuw publiek het gebied: de bezoekers van het Museum van de Twintigste Eeuw, het gevangenishotel en het filmtheater en enkele bewoners.

Pakhuizen en oorlogsschepen

Het Oostereiland werd rond 1650 aangelegd aan de oostkant van Hoorn om de havencapaciteit te vergroten voor de handelsstad. Die verloor echter de concurrentieslag met Amsterdam, waarna de pakhuizen bijna de gehele achttiende eeuw in gebruik werden genomen door de admiraliteit, de voorloper van de marine. Het eiland werd uitgebreid met scheepswerven en werkplaatsen en de haven bood ruimte aan 32 oorlogsschepen.

Gevangenen

In de negentiende eeuw, na de opheffing van de admiraliteit, werd het complex uitgebreid en ingericht voor de opvang van bedelaars, later gevangenen en uiteindelijk asielzoekers, tot de sluiting in 2002.

Ontwikkelaars durfden niet

Volgens projectwethouder Ronald Louwman was de enige manier om het Oostereiland weer in gebruik te nemen, door als gemeente zelf de ontwikkeling ter hand te nemen. ‘Het was nog voor de crisis, maar toch waren er geen ontwikkelaars die het aandurfden. Je weet natuurlijk nooit wat je tegenkomt in zo’n oud complex. En tegelijkertijd ben je bij de renovatie van een rijksmonument aan strenge regels gebonden.’

Woningverkoop

De gemeente organiseerde een ideeënmarkt om de Hoornse bevolking bij het project te betrekken. Op basis daarvan ontstond het huidige plan, met een combinatie van cultuur, horeca en 25 appartementen. De verkoop van de woningen is nog wel een probleem; er zijn er pas zeven verkocht. De prijzen (tussen twee en bijna vijf ton) zijn al verlaagd en als er eind dit jaar nog steeds geen kopers zijn, wil de gemeente voorlopig gaan verhuren, zegt wethouder Louwman.

Oostereiland ontzien

De jaarlijkse exploitatiekosten voor de gemeente zijn met 75.000 euro opgelopen tot 275.000 euro. En de gemeenschap van Hoorn heeft nog wat meer pijn gevoeld van het ambitieuze project. Bij de bezuinigsslag die Hoorn in 2010 moest maken, is het Oostereiland ontzien. De 18 miljoen euro die moest worden bezuinigd op de gemeentebegroting van 180 miljoen is vooral met de kaasschaaf bij andere subsidieontvangers weggehaald.

Apetrots

Maar het was het waard, zegt de wethouder. En dat vinden de gemeenteraad, die de hogere exploitatie unaniem steunde, en de bevolking ook, aldus Louwman. ‘Er wordt nu vanuit de gemeenschap al van alles georganiseerd aan extra activiteiten. De nieuwe functie die dit eiland heeft gekregen, daar zijn we apetrots op.’

Pieter van Vollenhoven

Vrijdag opent mr. Pieter van Vollenhoven het Oostereiland officieel, waarmee een bijzonder stukje Hoorn na ruim drie eeuwen weer vrij toegankelijk is voor het publiek.