Wat te doen tegen de superdoos?

Overheden moeten stoppen met het toestaan van grote distributiecentra en bedrijfshallen in weilanden, en strenge eisen stellen aan wat er wèl gebouwd wordt. Dat stelt het College van Rijksadviseurs in een advies over de ‘verdozing` van het Nederlandse landschap. Het CvR maakt zich zorgen over het huidige gebrek aan regie.

Centrum

Nederland wordt steeds meer het centrum van de Europese distributie, en met name de provincie Brabant merkt dat. De provincie ligt centraal tussen de havens van Rotterdam en Antwerpen en het Duitse achterland. En doelgericht beleid om distributiebedrijven naar Nederland te halen heeft succes gehad, zeker sinds de internet-detailhandel een vlucht heeft genomen. Megagrote distributiecentra verschijnen bijna overal in de corridor tussen Breda en Nijmegen. Vorig jaar werd er 3 miljoen m2 bijgebouwd, een getal dat ook dit jaar waarschijnlijk gehaald gaat worden.

Keerzijde

Maar het succes heeft een keerzijde, vinden de rijksadviseurs. ‘De forse groei van steeds grotere bedrijfshallen (XXL-vastgoed) legt niet alleen een te groot beslag op onze schaarse ruimte, het heeft daarnaast ook andere negatieve effecten op infrastructuur en stad. Zo neemt de druk op de mobiliteit toe en verdwijnen winkels uit binnensteden als gevolg van de grote toename van online shoppen.’

Maar gemeenten en provincies vinden het lastig om de ongebreidelde groei van de centra tot staan te brengen. De distributie- en logistieke sector zorgt, met name in Brabant, voor veel werkgelegenheid. Bij het opleggen van teveel eisen en randvoorwaarden zijn gemeenten vaak bang dat een grote speler een stukje, of een gemeente, verder gaat kijken. Ze laten zich te vaak overbluffen door slimme bedrijven die overheden slim tegen elkaar uitspelen. Berno Strootman, rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving, noemt het voorbeeld van Ali Baba, de internetwinkel uit China waarvoor de Nederlandse regering hard heeft gelobbyd om hun enorme distributiecentrum in Limburg te laten vestigen. Het lukte uiteindelijk niet, want Ali Baba ging naar België. ‘Ik denk dat het achteraf heel goed nieuws is geweest voor Limburg,’ zegt Strootman.

Regie

Het CvR adviseert gemeenten, provincies en het rijk om meer regie te nemen, en duidelijke keuzes te maken over wat wèl gewenst is. ‘Er is nu te weinig tegendruk vanuit gemeenten.’ Zo kan een gemeente bijvoorbeeld eisen stellen over de inpassing, maar ook over de sterkte van de constructie, zodat er in ieder geval zonnepanelen op zo’n enorm dak kunnen. En overheden moeten stimuleren dat er gebruik wordt gemaakt van bestaande bedrijfsterreinen, in plaats van het opofferen van weilanden. Daarnaast moeten er volgens de CvR ruimtelijke keuzes worden gemaakt: liever een dicht cluster van megahallen dan een enkele XXL-centers op verspreide lokaties of in een lint langs de snelweg.

Foto

De Brabantse gedeputeerde Erik van Merrienboer realiseert zich dat er meer regie nodig is. ‘De markt is ons nu vaak te snel af.’ Je moet niet de indruk geven dat in Brabant alles kan, vindt hij. Van Merrienboer heeft het voorbeeld van een groot concern uit Spanje dat gewoon een foto opstuurde van hun gigantische distributiehal in Zaragoza. ‘Met alleen de vraag: ‘Waar kan dit in Brabant?’

Weinig geleerd

Cees-Jan Pen, lector Regionale Concurrentiekracht bij Fontys Hogeschool, wijst erop dat het niet de eerste keer is dat adviescommissies en ruimtelijke deskundigen wijzen op de verdozing van het landschap. ‘Maar we hebben er maar weinig van geleerd. Als we het over dit soort distributiecentra hebben, is dat vrijwel dezelfde discussie als we eerder hebben gehad over bedrijfsterreinen. Voor het maken van een goede oplossing hebben we de gemeenten nodig, maar ook het bedrijfsleven. Maar je ziet dat gemeenten geen strenge eisen stellen, en bedrijven zelf nauwelijks geïnteresseerd zijn.‘