Technische briefing in de Tweede Kamer over circulaire bouw

De komende decennia is een belangrijk deel van de Nederlandse infrastructuur aan vervanging toe. Ook staan er honderdduizenden nieuwbouwwoningen op de planning. Tegelijkertijd heeft het demissionaire kabinet grote circulaire ambities. In tussenjaar 2030 moet de helft van de grondstoffen hernieuwbaar zijn of bestaan uit hergebruik. Liefst 100 procent in 2050. Dat geldt ook voor de bouw.

Circulaire bouw

Deze woensdag is er in de Tweede Kamer een technische briefing over circulaire bouw, met deskundigen van TU Delft, TNO en Universiteit Twente. De briefing vindt onder meer plaats tegen de achtergrond van een prognoserapport van onderzoeksinstituut TNO van afgelopen november. In dit rapport, besteld door koepelorganisaties IPO en VNG, en het rijk, wordt de omvang geschetst van de hoeveelheid infrastructuur die de komende tientallen jaren vervangen moeten worden. Veel daarvan is aangelegd in de jaren zestig en zeventig, en heeft een verwachte levensduur van tachtig tot honderd jaar. Tegelijkertijd hebben deze tunnels, bruggen en viaducten meer te verduren gekregen dan destijds denkbaar was, door het zwaarder en frequenter geworden vrachtverkeer.

Vooral de gemeenten

Ruim de helft van de vervangingskosten komt te liggen bij de gemeenten, aldus TNO, aangezien zij de meeste civiele constructies (onder andere bruggen, tunnels, viaducten, damwanden en duikers) beheren. In 2021 kostte dit gemeenten 0,53 miljard euro. Dat groeit dit decennium waarschijnlijk naar 1,32 miljard per jaar, en na 2030 naar jaarlijks 1,8 miljard. Van de in totaal 88.500 bruggen en viaducten zijn ruim 66.000 in beheer van de gemeenten. Verder hebben ze 1605 tunnels en onderdoorgangen, 43.500 steigers, en ruim 97.000 duikers.

Met oog op de technische briefing schreef TNO een position paper. Daarin stelt het onderzoeksinstuut dat Nederland wel degelijk voorop loopt qua circulariteit: 80 procent van het bouwafval wordt hergebruikt, hoewel slechts 8 procent zijn oude kwaliteit behoudt. Veel wordt gebruikt in de fundering van wegen. Jaarlijks is er 19 megaton aan bouwafval, iets minder dan de helft van het bouwmateriaal dat jaarlijks nodig is. In theorie, schrijft TNO, kan 22 procent hiervan herverwerkt worden in de gebouwde omgeving, en 65 procent in infrastructuur.

Wat is dan nodig?

Wat is dan nodig om die circulariteit een impuls te geven? Allereerst nieuwe bouwregelgeving en aanbestedingseisen, die meer rekening houden met de samenstelling van gerecycled materiaal, die anders is dan van nieuwe grondstoffen. Daarnaast moeten biobased materialen (bijvoorbeeld biobeton, bioasfalt, hout, isolatievlas, stro en kalkhennep) sneller aan de markt beschikbaar worden gesteld. De huidige kwalificatie-eisen werken vertragend.

Tot slot is de rol van de overheid als mogelijke launching customer en aanjager altijd belangrijk. Overheden kunnen dan een deel van de verantwoordelijkheid voor de risico's, die inherent zijn aan nieuwe materialen, op zich nemen. Daarnaast denkt TNO aan stimulansen dankzij belastingvoordelen en subsidies.

De voordelen

De position paper van onderzoeker Tom Coenen van de Universiteit Twente overlapt met die van TNO. Los daarvan benadrukt hij het belang van zekerheid over de langetermijnfinanciering, via beprijzingen en aanbestedingen, ‘om te voorkomen dat ontwerp- en beheeroplossingen terugvallen op kortetermijndenken’.

Tegelijkertijd benadrukt hij ook nog eens wat de maatschappelijke voordelen zijn van circulariteit: minder zorgen over materiaalschaarste, minder impact op de leefomgeving, minder afhankelijkheid van de internationale grondstoffenmarkt, minder leveringsrisico’s en op de langere termijn lagere kosten.