Gemeentelijk vervoer blijft vervuilen

Haaks op duurzame ambities

Dat blijkt uit de jongste benchmark 'Duurzaam inkopen van vervoer' van Natuur & Milieu en PitPoint. Daarin zijn de gemeentelijke aanbestedingen in de periode juni 2017 tot en met juni 2018 tegen het licht gehouden. Het rijk en de decentrale overheden spraken eerder af om vanaf 2015 volledig duurzaam in te kopen. Hoewel de gemeenten sindsdien volop ambities op dit punt uitspreken, blijkt de praktijk anders.

Bij het contractvervoer wordt alleen maar minder duurzaam ingekocht en bij de (dit jaar voor het eerst onderzochte) huisvuilwagens moet de verduurzaming nog beginnen: van de 127 aangeschafte wagens voldeed geen enkele aan de norm. ‘Het is duidelijk dat de huidige aanpak niet werkt’, stelt directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu. ‘Het lukt de gemeenten niet om de ambities te vertalen naar concrete inkoopeisen. Het ontbreekt ze vaak aan kennis, capaciteit en prioriteit. Voor een doorbraak is het nodig dat de rijksoverheid een rol pakt hierin. Met heldere, afrekenbare doelstellingen en voldoende ondersteuning voor de gemeenten.’

Alleen bij de gemeentelijke dienstauto’s tekent zich een positieve trendbreuk af. Het aantal volledig elektrische auto’s dat door gemeenten werd aanbesteed, verdubbelde het afgelopen jaar van 71 tot 135. Maar omdat het, afgezet tegen het contractvervoer, gaat om relatief bescheiden aantallen zet dat voor het verbeteren van de luchtkwaliteit weinig zoden aan de dijk. Overigens werd bij het aanbesteden van dienstauto’s juist opvallend minder vaak om een energielabel gevraagd. Ook ontbreekt bijna altijd de voorwaarde van slimme voertuigtechnologie (start-stopsystemen, automatische bandendrukcontrole et cetera) waarmee relatief eenvoudig op brandstofgebruik valt te besparen.

Het aantal aanbestedingen bij het contractvervoer waarbij elektrische voertuigen werden geëist of gevraagd, daalde het afgelopen jaar met 10 procent. Ook een verplichte CO2-norm of voorgeschreven energielabel kwam minder voor. Opmerkelijk, vindt Natuur & Milieu, omdat juist kwetsbare groepen als kinderen, zieken en ouderen van dit type vervoer gebruik maken.

Gemiste kans
Huisvuilwagens scoren van de drie onderzochte categorieën het slechtst. Geen enkele gemeente vraagt hier naar alternatieve brandstoffen (cng, waterstof, elektrisch) of naar voertuigtechnologie. Een gemiste kans, vindt Natuur & Milieu. Juist dit type wagens rijdt vrijwel de hele dag door de stad rijden en moet daarbij veelvuldig stoppen en optrekken, wat zorgt voor veel luchtvervuiling.

Om te bepalen wat duurzaam inkopen in de praktijk precies inhoudt, werd eerder door PIANOo (het expertisecentrum op het gebied van aanbesteden van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat) een reeks landelijke criteria opgesteld.

Alleen de gemeenten Ameland (rapportcijfer 9,2 voor de inkoop van contractvervoer), Utrecht (9,0, dienstauto’s), Goeree-Overflakkee (7,0 contractvervoer) en zeven samenwerkende gemeenten in de regio Gorinchem (7,0, contractvervoer) voldeden afgelopen jaar aan die norm. Daartegenover staan bijna 115 gemeenten die daar niet slaagden, waarvan het gros bij lange na niet. Zij scoren het cijfer 5 of nog veel lager (zie afbeelding).

Zeven tips om te verduurzamen
In mei 2018 ondertekenden het rijk, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en verschillende vervoerders het convenant zero-emissie doelgroepenvervoer. Die impuls blijkt inderdaad hard nodig. Natuur & Milieu doet zeven aanbevelingen om de verduurzaming van het gemeentelijk wagenpark te versnellen. Maak zo concreet mogelijke bestuursafspraken over emissieloze inkoop en vertaal die in beleid. Stap over op elektrisch rijden en sluit diesel in de aanbesteding uit. Neem extra tijd voor de aanbesteding en zet al vroeg in het proces op verduurzaming in (later blijkt die eis moeilijk alsnog in te passen). Selecteer niet op aanschafprijs maar op total cost of ownership (stroom is goedkoper dan benzine en ook in onderhoudskosten valt elektrisch goedkoper uit). Eis toepassing van slimme voertuigtechnologie, waarmee tot 40 procent op brandstof kan worden bespaard. Kies bij gebruik van biobrandstoffen alleen voor die varianten die worden gemaakt van afval- en reststromen en niet van landbouwgewassen. Maak beter gebruik van de kennis bij (bijvoorbeeld) grotere gemeenten, die meer expertise in huis hebben.