De gemeentelijke collegeakkoorden stonden twee jaar geleden bol van de duurzame ambities. Wat komt er in de praktijk van terecht? Onderzoek onder twintig Brabantse en Limburgse gemeenten wijst op een meer programmatische aanpak. Alleen: hoe meet je de vorderingen?
Gemeenten op de tast richting groene doel
De gemeentelijke collegeakkoorden stonden twee jaar geleden bol van de duurzame ambities. Wat komt er in de praktijk van terecht? Onderzoek…
Trendbreuk
De collegeakkoorden van 2018 markeerden een trendbreuk. Duurzame ambities van gemeenten bestaan sindsdien niet langer uit losse groene flodders, maar maken onderdeel uit van een breder opgezet, gestructureerd programma. In theorie, althans. Arjan van Welsem sprak in de zomer van 2019 en de afgelopen maanden met twintig programmamanagers duurzaamheid van overwegend kleinere en middelgrote gemeenten in het zuiden van het land. Slagen ze erin de in de akkoorden vastgelegde ambities waar te maken? Liggen ze op de gewenste, groene koers?
Programmamanager
‘Er waren voor die tijd al best wat gemeentehuizen met zonnepanelen op het dak’, zegt de senior adviseur ruimte en infra bij JS Consultancy. ‘Of er was een beleidsmedewerker milieu aan het pionieren met een energiecoöperatie. De winst van de afgelopen twee jaar is dat bij gemeenten een gestructureerde, samenhangende aanpak van duurzaamheid echt van de grond komt. Heel concreet vertaald in de programmamanager die ze hebben aangetrokken. En in de dit najaar ingediende concepten voor de regionale energiestrategieën, waaraan elke gemeente haar bijdrage heeft geleverd.’
Fysieke pijler
Tegelijk merkt hij dat binnen het gemeentehuis het thema duurzaamheid nog altijd vooral door de milieumensen wordt getrokken. Het is geworteld in de fysieke pijler. ‘De meeste programmamanagers proberen het interne draagvlak voor duurzaamheid te verbreden en de neuzen van alle collega’s in dezelfde, groene richting te krijgen. Want als je dat lukt, dan ben je d’r ook meteen.’
Sterke verschillen
Van Welsem ziet sterke onderlinge verschillen tussen de gemeenten. ‘Bij de ene lopen vijf medewerkers duurzaamheid rond, waardoor het programma zich verbreedt en verdiept maar het ook complexer wordt om te managen. Een andere gemeente moet het doen met één of twee fte. Zie dan maar eens een dergelijk onderwerp organisatiebreed van de grond te tillen. Alleen grote gemeenten hebben de menskracht om duurzaamheid gestructureerd aan te pakken.’
Flabbergasted
De grootste uitdaging voor de gemeenten blijkt te schuilen in het meten van de vorderingen: liggen ze op koers? ‘Alle twintig gemeenten willen voldoen aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord, dus bijvoorbeeld 49 procent CO2-reductie in 2030’, zegt Van Welsem. ‘Maar als je dan vraagt: hoe veel ze daarvan al hebben gerealiseerd, dan weten ze het niet. Ik was flabbergasted. Hoe kun je nu aan iets belangrijks werken zonder dat de voortgang meetbaar is?’
Gokken
Eén gemeente had een indicatie. ‘Daaruit kwam naar voren dat de CO2-uitstoot nota bene licht was gestegen. Bij een andere gemeente die het had uitgezocht, bleek de CO2-uitstoot de afgelopen twintig jaar verdubbeld. Maar ja, daar waren sinds 2000 heel veel woningen gebouwd en ook de bedrijvigheid was er enorm toegenomen.’ Bijna alle overige gemeenten maken volgens Van Welsem slechts schattingen: dat ze het 5, 10 of 15 procent beter doen. ‘Ze weten het niet en dan gokken ze erop dat ze langzaam verbeteren. Maar het zou ook kunnen dat ze keihard achteruit hollen.’
Meetmethode
Ja, die observatie betekent nogal wat, beaamt de onderzoeker. Zonder betrouwbare data valt er immers nauwelijks op duurzaamheid te sturen. ‘Wanneer je als gemeente slechts dat wazige CO2-doel hanteert, is het volgens mij je taak dat te veranderen in doelen waaraan je collega’s en de burgers en bedrijven binnen je gemeente zich wél willen verbinden. En investeer in de meetmethode. Want als je niet meet, hoe kun je dan beleid of een programma realiseren?’
Meer tools
Hier ligt, wat Van Welsem betreft, eveneens een taak voor het rijk of de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Het schijnt nu nog heel lastig te zijn om landelijke resultaten te vertalen naar gemeenteniveau. Daar zouden meer tools voor beschikbaar moeten komen. Wie weet zou je kleinere gemeenten kunnen helpen met een gemeenschappelijke programmamanager, gefaciliteerd door rijk of BNG.’
Lees het hele verhaal deze week in BB20 (inlog)
Reacties: 1
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.
Je kunt geen doel raken als je niet weet waar het uit bestaat. En dat lijkt me met dit dossier de harde waarheid...