Mooie landgoederen weer laten opbloeien

De uitdaging

Als gevolg van de klimaatverandering hebben groene monumenten in Nederland te kampen met een toenemende droogte. Om dit te bestrijden, gaf de minister van OCW lokale overheden en maatschappelijke organisaties de ruimte om de waterstand op groen erfgoed te verbeteren. Een van haar aanbevelingen betrof het gebied van de Baakse Beek in de Achterhoek, waar de vele fraaie landgoederen zwaar te lijden hebben onder de droogte. Inmiddels werken waterschap Rijn en IJssel en de provincie Gelderland hier samen met de landgoedeigenaren aan de verbetering van de waterhuishouding. Dat doen ze door het water ondergronds langer vast te houden, waardoor kwalitatief hoogwaardig kwelwater meer invloed krijgt. Arcadis draagt bij aan dit uitdagende pilotproject met een projectmanager, een landschapsarchitect en diverse andere specialisten.

De oplossing

De werkwijze is voor elk landgoed hetzelfde. Na een watersysteemanalyse stemt het waterschap de bevindingen af met de landgoedeigenaren en sluiten ze een samenwerkingsovereenkomst. Daarop volgt de planvorming, waarbij de analyse wordt omgezet in een voorlopig ontwerp met hydrologische berekeningen en aanbevelingen voor de biodiversiteit van de bodem, het water (beeknatuur en natte landnatuur) en het landschap. De laatste fase is het definitieve ontwerp en de uitvoeringsvoorbereiding, die behalve de technische implementatie ook onder meer het vergunningenproces en de bestemmingsplanwijzigingen behelst. Arcadis is vooral – en in toenemende mate – betrokken bij de laatste twee fasen, al maakt het waterschap ook voor het watersysteemontwerp gebruik van onze expertise.

Emoties
Het bijzondere van dit project is dat het zoveel verschillende facetten heeft. Zo rekenen onze hydrologen door wat de gevolgen van potentiële maatregelen zijn voor de waterstand en beoordeelt onze landschapsarchitect het geheel vanuit de ruimtelijke kwaliteit en de beleving van het landschap en de cultuurhistorie. Een uitdagend aspect is het omgevingsmanagement, mede doordat de pachtboeren op de landgoederen ook nog eens te maken hebben met de verduurzaming van de landbouwsector. We streven ernaar om de boeren ook in deze pilotfase al zoveel mogelijk bij het project te betrekken. Zij wonen en werken vaak al generaties lang in het gebied en beschikken dus over veel expertise en kennis. Zo weten ze alles over de waarden en de cultuur van het landschap en kennen ze elk plekje in de natuurlijke omgeving. Door de moraliteit, de mentaliteit en de emoties in zo’n gebied op te halen, creëren we draagvlak voor een integrale oplossing die beter past binnen het landschap en verder gaat dan alleen het aanpassen van watersystemen.

"Het liefst wil ik in een vroeg stadium van het project de moraliteit en de mentaliteit in zo'n gebied ophalen"

Leonieke Heldens, Senior Landschapsarchitect bij Arcadis

De impact

De landgoederen in het stroomgebied van de Baakse Beek zijn van een ongekende schoonheid, maar de klimaatverandering begint zichtbaar zijn tol te eisen. Dit is niet alleen de landgoedeigenaren een doorn in het oog, maar heeft ook zijn impact op het leven van de pachtboeren en de natuurbeleving van recreanten. Door de waterstand te herstellen, bloeien de landgoederen letterlijk en figuurlijk weer op en daar profiteert iedereen van.

Bij dit project zijn meerdere landgoederen betrokken. De kennis en ervaring die de betrokken partijen opdoen tijdens deze pilot komen later weer van pas voor soortgelijke projecten en voor de verdere ontwikkeling van overheidsbeleid voor het natuurherstel op groen erfgoed. Zo ontstaat er op termijn een integrale oplossing die rekening houdt met de belangen en expertise van alle betrokkenen en een belangrijke bijdrage levert aan de klimaatopgave. We zijn er trots op dat we hieraan mogen meewerken.