Advertentie
ruimte en milieu / Nieuws

Aanpak arbeidsmigratie verdeelt Zuid-Holland

Den Haag en Rotterdam willen meer eisen kunnen stellen aan bedrijven. Westland vreest economische gevolgen.

15 augustus 2024
Poolse-arbeidsmigranten-Nieuwaal.jpg
Poolse arbeidsmigranten in NieuwaalShutterstock

De huisvesting van Oost-Europese arbeidsmigranten stelt veel gemeenten voor problemen. Tegelijk zijn ze broodnodig voor de lokale en nationale economie. Vallen beide missies te verenigen? Op bezoek in kassengemeente Westland.

Afdelingshoofd Ruimtelijke Ontwikkeling

SED organisatie
Afdelingshoofd Ruimtelijke Ontwikkeling

Manager Business Unit Deurwaarders

SNG
Manager Business Unit Deurwaarders

Geluk en gezondheid

Hoe verder je met de auto de gemeente Westland in geraakt, hoe meer de zilveren kassen oprukken aan weerszijden van de berm. Vrachtwagens vol verse groente, snijbloemen en planten dicteren het tempo op de meanderende wegen. Met 2.300 aangesloten hectare aan kassen vormt het Westland het grootste glazen tuinbouwgebied ter wereld. ‘Wat hier geteeld wordt, staat garant voor geluk en gezondheid’, lees je op een promotiewebsite van de gemeente.

Seizoensarbeid

Al vele decennia zijn er meer handen in de kassen nodig dan Westland via de eigen beroepsbevolking zelf beschikbaar heeft. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen eerst Italianen en Spanjaarden voor seizoensarbeid over. De Marokkanen en Turken van de jaren zeventig werden opgevolgd door de Polen. Nu werken er volgens wethouder Peter Valstar (VVD) veel Roemenen en Bulgaren in de kassen van zijn gemeente. 

Cruciaal belang

Zo’n 12.000 arbeidsmigranten zijn er in het laagseizoen en in de zomer – oogsttijd – komen daar nog eens 5.000 bij. De Oost-Europeanen zijn volgens Valstar van cruciaal belang. ‘Als de arbeidsmigranten op een dag gezamenlijk hun spullen zouden pakken, dan stort de hele economie hier in elkaar. Dan kunnen we bij een groot gedeelte van de tuinbouw een slot op de deur hangen.’

Volgens Valstar is zijn gemeente door alle kassenbouw een van de dichtstbebouwde van Nederland

Wonen

Maar diezelfde migranten die de economie stutten en bijdragen aan ons geluk en onze  gezondheid moeten ook ergens kunnen wonen. Dat blijkt niet makkelijk in Westland. Volgens Valstar is zijn gemeente door alle kassenbouw een van de dichtstbebouwde van Nederland, wat nieuwbouw lastig maakt.

Onder druk

Geen wonder dat van de 17.000 arbeidsmigranten die in de zomer in Westland werken minder dan een derde – zo’n 5.000 – ook in de gemeente woont. De overige 12.000 verblijven in omliggende gemeenten als Schiedam of Vlaardingen of ze sluiten zich aan bij de Oost-Europese gemeenschappen in Rotterdam en Den Haag. Dat zet het toch al zeer krappe woningaanbod daar nog verder onder druk.

Navrant 

Inmiddels telt Nederland zo’n 800.000 arbeidsmigranten en er komen naar verwachting nog een paar honderdduizend bij. De commissie-Roemer schetste vier jaar geleden een navrant beeld van hun positie. Zeker, er was een ‘grote groep werkgevers’ die zich verantwoordelijk voelde voor hun buitenlandse werknemers, maar andere migranten waren overgeleverd aan malafide uitzendbureaus, die zich niet bekommerden om werknemersrechten en minimumloon, laat staan om hun huisvesting.

Waarom zou je als gemeente ondernemingen willen toevoegen die in economisch opzicht weinig bijdragen?

Andere kijk

In een essay in Binnenlands Bestuur bepleitte de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) begin dit jaar een andere kijk op arbeidsmigratie. Waarom zou je als gemeente ondernemingen willen toevoegen die in economisch opzicht weinig bijdragen, maar die wel veel migranten uit Oost-Europa aantrekken? Zou je daar in je vestigingsbeleid niet sterker op kunnen sturen? Moet je, schreef de WRR, nog een zuivelverwerker toelaten ‘die telkens nieuwe uitzendkrachten uit Bulgarije en Roemenië poedermelk laat verpakken voor de export?’

Voorkomen

De WRR-aanpak klinkt de Haagse wethouder Martijn Balster (volkshuisvesting, PvdA) als muziek in de oren. ‘Woningen zijn er gewoon niet in voldoende mate’, zegt hij. ‘Dat leidt in Den Haag tot de grootst mogelijke misstanden. Mensen moeten ergens heen en komen dan in heel kwetsbare toestanden terecht. Alles wat helpt om dat te voorkomen, is meegenomen.’

Effectrapportage

Maar een aanpak op alleen gemeentelijk niveau zal volgens Balster niet helpen. ‘Vanwege het regionale karakter van het vraagstuk moet je er ook de provincie bij betrekken. Zuid-Holland heeft de eerste stappen gezet met de Effectrapportage Nieuwe Bedrijvigheid. Daarin moeten ondernemers aangeven hoeveel werknemers ze in hun bedrijf verwachten en waar die vooral zullen gaan wonen.’

Op die manier kunnen bedrijven uit de regio worden geweerd

Verplichtend

Zijn Rotterdamse collega Tim Versnel (werk en inkomen, VVD) sluit zich daarbij aan. Wat hem betreft moet die rapportage zelfs een verplichtend karakter krijgen, verankerd in nationale wetgeving. ‘Op die manier kunnen, als passende huisvesting niet voldoende kan worden aangetoond, bedrijven uit de regio worden geweerd.’

Verantwoordelijkheid

Volgens Balster zou je ook de woon-zorgvisies kunnen aanwenden voor een betere sturing op arbeidsmigratie. ‘Daarmee maken we nu in de regio al afspraken over het huisvesten van allerlei aandachtsgroepen, waar wat mij betreft arbeidsmigranten ook onder zouden moeten vallen. Daarin kun je een kwantitatieve opgave afspreken per regio, en vervolgens bepalen wie daar de verantwoordelijkheid voor draagt. Dat begint wat mij betreft bij de gemeenten die de bedrijvigheid binnen hun grenzen hebben. Daar zou de provincie vervolgens op kunnen toezien.’

Gesprek

En zo zijn we weer terug bij Westland. Begrijpt wethouder Valstar dat zijn collega’s in Den Haag en Rotterdam strengere eisen willen stellen, mogelijk ook aan nieuwe ondernemers in zijn kassengemeente? ‘Ik vind dat je daar best naar mag kijken’, antwoordt Valstar. ‘En dat je daarover dus ook met een onderneming die hier een grote vestiging opent het gesprek aangaat. Hoe zit jouw personeelsbestand eruit? Wat doe je eraan om die mensen ook te huisvesten?’

Ongewenst

Maar harde eisen aan die ondernemer stellen – en hem of haar dus ook eventueel kunnen weigeren – dat vindt Valstar ongewenst. ‘Dan zou de politiek gaat beoordelen welke bedrijven wel of niet van toegevoegde waarde zijn en gaan we dus eigenlijk op de stoel van de ondernemer zitten. Dit is een economisch vrij welvarende gemeente. Ik denk dat we dat zo moeten houden. Ik zou het een gevaarlijke ontwikkeling vinden wanneer ik als wethouder zou moeten aangeven welk bedrijf wel en welk bedrijf niet in Westland gevestigd zou mogen worden.’

Lees het hele verhaal over Westland en de arbeidsmigranten deze week in BB15.  

Reacties: 7

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

T. Simpelmans
Niks geen huisvesting voor goedkope arbeidsmigranten. Zet ze maar gewoon op de wachtlijst voor een sociale huurwoning.
Dick van Elk
Goed voorbeeld en daarmee ook een bewijs dat het grensoverschrijdend algemeen belang anders wordt beoordeeld dan het begrensde financiële belang. De afweging van de verschillende belangen ligt in de integratie van kosten en zo te komen tot een TCO*.
Alle factoren waaronder, bv 'arbeid' inclusief huisvesting, gezondheidszorg, etc., 'milieubelasting' inclusief energie etc., 'grondbeslag' inclusief logistiek etc., etc, leveren een kosten-totaal-beeld op. Zet deze kosten af tegen de opbrengsten en tel uit je winst of verlies. Lijkt eenvoudig. Het probleem ligt, in dit geval voornamelijk in verschillende geografische belangen. Daar hebben we de politiek voor.

Peter Valstar en Tim Versnel, beiden VVD, zouden hier samen uit moeten kunnen komen. Misschien dat een overstijgend algemeen belang helpt? Iets waar Martijn Balster (PvdA) zich waarschijnlijk ook wel in kan vinden. Verder groeiend kan dat zelfs komen tot een Integrale Ecologische Economie. Een perspectief waar we op steeds meer plaatsen in de samenleving al korter of (veel) langer (internationaal) mee experimenteren...

* Total Cost of Ownership; een relatief bekend begrip uit de economie. Door financieel economen uit de angelsaksische school beperkt gewaardeerd wegens de beperking van externaliteiten. Om dezelfde reden juist wel gewaardeerd door bv. sociaal of geografisch economen.
Hielco Wiersma
Het is geen primaire taak voor de Gemeenten om voor de huisvesting van arbeidsmigranten te zorgen. Gemeenten kunnen -waar mogelijk- hooguit faciliteiten verlenen bij het toewijzen van grond en bij het vergunningentraject. De volledige huisvestingskosten behoren ten laste te komen van werkgevers en bedrijven.
Hans Bakker
Het grootste probleem is dat de betrokkenen op zoek zijn naar een beter bestaan in Nederland. En daar horen geen banen bij als tomatenplukker of orderpicker. Na vijf jaar wit werken in Nederland heeft de migrant een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd. De arbeid is dus niet duurzaam. Er zijn steeds weer nieuwe migranten nodig om de gaten te vullen. Daardoor heeft de Nederlandse bevolkingsgroei enorme proporties aangenomen. Het is gewoonweg veel te aantrekkelijk voor werkgevers. De beste methode om dit te tackelen dat is de flexibele arbeidsmarkt terugdraaien. Duitsland kent 15% flexibele arbeidskrachten en Nederland 39%. Die kassen staan niet in Duitsland maar in Nederland. Er zijn kwekers die in Duitsland hebben geprobeerd wat het Westland doet. Helaas! Dat kan niet in Duitsland vanwege de strengere arbeidsregels. Duitsland kent voor de vleessector sinds 2021 zelfs een DIREKTANSTELLUNGSGEBOT. Mensen moeten verplicht rechtstreeks in dienst genomen worden. Dus, in Nederland kunnen we bij blijven bouwen wat we willen, maar de oorzaak zit hem in de flexibele arbeidsmarkt. Als we daarmee stoppen, dan zullen diverse economische sectoren, waaronder de tuinbouw, sterk moeten krimpen. Maar is dat een probleem? Wat is nu, door de jaren heen, het netto voordeel voor Nederland van het Westland? Wie door Rotterdam Zuid gaat rijden, in buurten waar veel Turken en Marokkanen wonen, die ziet wat de arbeidsmigratie uiteindelijk aanricht. Je kan mij niet wijsmaken dat Nederland niet veel rijker was geweest als we dit niet gedaan hadden.
Hans Bakker
De Europese Commissie brengt regelmatig adviezen uit aan de lidstaten. Het zal u niet verbazen dat de Commissie Nederland al sinds jaar en dag adviseert om haar flexibele arbeidsmarkt terug te brengen. Nu wil mevrouw Faber naar de commissie stappen vanwege de asielregelgeving. Zij wil daar het woningtekort als argument gebruiken zodat we ons niet aan de asielregels hoeven te houden. Ik denk dat de Europese Commissie haar zal uitlachen. Doe eerst eens wat aan ie flexibele arbeidsmarkt, zal de reactie zijn.
Hans Bakker
En dan tot slot: eisen stellen aan bedrijven inzake huisvesting, dat zal niet werken. We moeten ons, zoals ook de Staatscommissie Demografie adviseert, achter de oren krabben welke sectoren we wel en welke we niet meer of minder in Nederland willen. Het gaar om principiële keuzes. Doen we dat niet, dan zal het woningtekort blijvend zijn en zullen problemen met stikstof en waterkwaliteit verder uit de hand lopen.
Hans Bakker
Helaas blijft ook de redactie van binnenlands bestuur om de hete brij heendraaien. Het prijsmechanisme is voor de land- en tuinbouw allesbepalend. Goedkope en flexibele handjes zijn een integraal onderdeel van het verdienmodel. Een race to the bottom. Daar moeten we vanaf.
Advertentie