‘Provincies houden miljarden over’
Wil de realisatiekracht van provincies meegroeien met het extra takenpakket, dan zijn investeringen in de ambtelijke organisatie nodig.
Provincies boekten de afgelopen tien jaar gezamenlijk een positief resultaat van in totaal 3,1 miljard euro. Gemiddeld houdt een provincie 25 miljoen euro per jaar over.
Eigen vermogen
Met een totaal eigen vermogen van 17 miljard euro hadden de provincies eind 2021 per huishouden ruim 2.000 euro gereserveerd. Dat blijkt uit onderzoek van Exilo. Het adviesbureau onderzocht en analyseerde de provinciale jaarrekeningen over de periode 2012-2021.
Begrotingsoptimisme
Opvallend is volgens de onderzoekers dat vanaf 2017 alleen nog maar positieve jaarresultaten door de provincies zijn gepresenteerd. In de jaren daarvoor bleek ook maar door vier provincies een keer een beperkt negatief jaarresultaat gepresenteerd. ‘We zien geen financiële tekorten bij de provincies. In de begrotingen van de provincies zien we eerder begrotingsoptimisme. De geplande projecten en investeringen worden veelal niet gerealiseerd in het begrote jaar – getuige de eerdergenoemde 3,1 miljard euro aan positief resultaat tegenover een verwaarloosbaar begroot resultaat’, aldus de onderzoekers. Los van een aantal grote uitschieters, zien ze dat provincies structureel de begroting niet volledig uitgeven.
Realisatiekracht
Hun conclusie is dat het de provincies aan realisatiekracht ontbreekt. ‘Wij zien bij alle provincies de moeilijkheid om de investeringen in de maatschappij uit te voeren zoals ze gepland en begroot zijn. Vaak komt dit doordat provincies samen met gemeenten of andere partijen investeren. Als een investering van de andere partij vertraging oploopt dan heeft dit direct effect op de bijdrage vanuit de provincie.’
Capaciteitstekort
Maar volgens de onderzoekers speelt er nog iets anders: de geplande projecten zijn mee dan de provincie met eigen beschikbare capaciteit aankan. Om die realisatiekracht te vergroten zou de komende jaren extra aandacht nodig zijn voor investeringen in de bedrijfsvoering en control van de provincies.
Ambtelijke organisatie
Uit een tegelijkertijd door Exilo uitgevoerde analyse van ruim dertig verkiezingsprogramma’s, komt in zijn algemeenheid slechts een beperkte bereidheid voor om te investeren in de ambtelijke organisatie. Als die ambtelijke organisatie daarin al wordt genoemd, dan is de insteek zelfs om daarop te bezuinigen. Wil de realisatiekracht meegroeien met het extra takenpakket van de provincies, dan zullen investeringen in de organisatie onontkoombaar zijn. Met de energietransitie en vooral de stikstofaanpak wordt dat pakket de komende jaren namelijk fors uitgebreid.
Het is niet alleen uitvoeringskracht bij de provincies zelf maar vooral bij de initiatiefnemers die met provinciaal geld aan de slag moeten. Bovendien is dit jaar de afronding van een college periode. Dat vanuit de BBV een positief resultaat gerapporteerd wordt terwijl de middelen al bestemd en of beschikt zijn is een extra vertekening... Of provincies geld overhouden blijkt vooral uit de wijziging van de vermogenspositie, als je dan beschikte middelen of bestemde gelden als voorziening opvoert verandert het beeld.