‘Samen in actie tegen tweedeling’

Het begon met de burgemeesters van vijftien grote steden, maar inmiddels roepen vrijwel alle gemeenten het kabinet op om te investeren in kwetsbare gebieden en de sociale tweedeling aan te pakken. ‘Gemeenten kunnen dit niet alleen.’

Manifest

‘Voor de leefbaarheid en veiligheid van Nederland moet het nieuwe kabinet werken aan herstel en perspectief van kwetsbare stedelijke gebieden die te maken hebben met hardnekkige sociale problemen en achterstelling’, aldus vijftien burgemeesters van grote steden in een oproep aan het kabinet. In hun manifest ‘Dicht de kloof’ pleiten de burgemeesters voor extra investeringen in gebieden met een stapeling van problemen, zoals onderwijsachterstanden, werkloosheid, armoede, schulden en criminaliteit.

400 miljoen
Ze vragen het kabinet om jaarlijks 400 miljoen euro uit te trekken voor de zestien ernstige probleemgebieden in hun gemeenten – een van de gemeenten, Amsterdam, telt twee ernstige probleem­gebieden. In mei presenteerden de vijftien burgemeesters hun manifest.

Kansengelijkheid
Een maand later nam de Algemene Ledenvergadering van Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) de motie-Hengelo aan, waarin fijntjes opgeroepen werd tot ‘het bevorderen van kansengelijkheid, leefbaarheid en veiligheid in alle 352 gemeenten’. De motie-Hengelo was ondertekend door bijna twintig grote gemeenten – waaronder Alphen aan den Rijn, Enschede, Maastricht, Nijmegen en Zoetermeer. Niet toevallig allemaal gemeenten die niet hoorden bij de ondertekenaars van het manifest ‘Dicht de kloof’.

Doorbraak
De motie-Hengelo roept het VNG-bestuur op om ‘een langjarige integrale landelijke aanpak met een passend structureel financieel arrangement te ondersteunen’. Zo kan een doorbraak geforceerd worden om kansengelijkheid, leefbaarheid en veiligheid te bevorderen, aldus de opstellers van de motie. De motie werd vrijwel unaniem aangenomen.

Beperk je niet
‘We onderstrepen de boodschap van de vijftien gemeenten’, zegt Peter Heijkoop (CDA), wethouder in Dordrecht, VNG-bestuurslid en voorzitter van de commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie (PSI) van VNG. ‘We staan vierkant achter een integralere aanpak op het gebied van veiligheid, leefbaarheid, armoede, onderwijs en wonen. Maar we zeggen wel: beperk je niet tot vijftien gemeenten, want deze problematiek speelt ook in andere steden.'

Corona 
Heeft corona de maatschappelijke tweedeling versterkt? Johan Hamster (CU), wethouder in Stadskanaal en Beste Lokale Bestuurder van 2020, heeft die indruk niet. ‘Bij ons niet. Misschien heeft corona in individuele gevallen de problemen vergroot, maar in onze regio is het voor veel mensen sowieso al lastig om de eindjes aan elkaar te knopen.’

Vaccinatiegraad
De Groningse burgemeester Koen Schuiling (VVD) ziet de verscherpte tweedeling wel. ‘In Groningen ligt de vaccinatiegraad in kwetsbare wijken 6 procent lager dan in de rest van de stad, dat zegt wel wat.’ Ook Cor Lamers, burgemeester van Schiedam (CDA), signaleert dat de tweedeling is toegenomen. ‘Kwetsbare Schiedammers worden harder geraakt door de gevolgen van corona dan andere Schiedammers, zowel sociaal en economisch.’

Verder achterop
Burgemeester Jan Hamming (PvdA) van Zaanstad zegt: ‘In Zaanstad raken we op een aantal fronten nog verder achterop. Jeugdproblematiek, huiselijk geweld, ­werkloosheid, armoede. Mensen in de wijkteams, onderwijspersoneel en politie zien dat gebeuren.’  ‘Gemeenten kunnen veel, maar niet alles’, zegt Lamers. ‘Er zijn problemen die we niet meer zelf aan kunnen.’ De bestuurders hopen op een regeerakkoord dat hen helpt om de problemen aan te pakken. ‘Het is een slechte zaak dat de formatie zo lang duurt’, vindt Hamster. ‘We hebben meer middelen nodig. Investeren is nagenoeg onmogelijk. We zouden graag een impuls willen geven aan de samenleving in plaats van weer te moeten bezuinigen.’

Ontschotting

Hamming benadrukt dat behalve geld ook ‘ontschotting’ nodig is. ‘We sluiten pacten met partijen in de kwetsbare wijken om het tij te keren. Dat kan niet zonder het rijk. Voor een sociaal offensief is het noodzakelijk om de verkokering te doorbreken tussen beleidsterreinen als onderwijs, werk, hulpverlening, wonen en ondermijning.’

Criminaliteit
Heijkoop: ‘Gemeenten hebben een grote rol bij onderwijsachterstand, schuldenproblematiek en leefbaarheid in de wijken. Maar het is belangrijk dat er ook een link gelegd wordt met criminaliteit en veiligheid. Wijken gaan ook achteruit doordat de ondermijnende criminaliteit er een vinger achter de deur krijgt.’  De Hengelose wethouder Mariska ten Heuw (SP), lid van de VNG-commissie PSI, benadrukt dat de aanpak meerjarig moet zijn. ‘We hebben het over problemen die je niet van vandaag op morgen opgelost hebt. Er is langere tijd commitment en budget nodig.’ Hamming noemt zelfs een termijn van 20 jaar. ‘Dit is een zaak van lange adem. Je moet niet afhankelijk zijn van collegeperiodes of verkiezingen.’

Nationaal programma
Heijkoop: ‘Daarom moet dit ook geen project worden, maar een nationaal programma.’ Hij is optimistisch over de afspraken die in het regeerakkoord gemaakt zullen worden. ‘Ik hoor links en rechts dat de partijen die gaan formeren veel aandacht hebben voor de kwetsbare wijken. De beleidsmakers in Den Haag hebben de urgentie goed op het netvlies. Iedereen beseft dat dit zo’n massieve opgave is, dat rijk en gemeente hier schouder aan schouder moeten staan.’

Lees het hele verhaal deze week in BB18  (inlog)